Reset konstytucyjny potrzebny, ale nie teraz

Dyskusję na poziomie politycznym wywołał Krzysztof Bosak, jeden z liderów Konfederacji. Zwrócił on uwagę, że naprawienie sytuacji m.in. w wymiarze sprawiedliwości może być niemożliwe bez resetu konstytucyjnego. A chodzi tu przede wszystkim o nierozwiązany problem statusu sędziów Trybunału Konstytucyjnego, Krajowej Rady Sądownictwa oraz dwóch „nowych” izb Sądu Najwyższego. Uznawanie bądź kwestionowanie decyzji i orzeczeń tych instytucji prowadzi do chaosu prawnego, który się pogłębia i ogarnia wciąż kolejne instytucje i sfery życia publicznego.

Swoją otwartość na dyskusję o resecie konstytucyjnym zadeklarował prezydent Andrzej Duda, a także lider PSL Władysław Kosiniak-Kamysz. Odnieśli się do niej, choć z dystansem, politycy PiS. O zmianach w ustawie zasadniczej zaczęli rozmawiać też eksperci prawni i konstytucjonaliści, a to już coś… Chociaż droga do resetu jest bardzo daleka.

Moment konstytucyjny

Aby zmiana konstytucji była możliwa, musi zaistnieć w jednym czasie kilka czynników. Upraszczając: pierwszy – w państwie istnieje problem lub szereg problemów, z którymi parlament i rządzący nie mogą się uporać w zwykłym trybie legislacyjnym, a ich nierozwiązanie powoduje, że państwo źle funkcjonuje lub pogrąża się w chaosie. Drugi – istnieje ciśnienie społeczne, aby podjąć naprawy państwa przez zmiany ustrojowe, co wymusza konsensus polityczny (trzeci warunek). Skłócone elity łączą siły, stawiając dobro wspólne ponad swoje partykularne interesy.

Czy w Polsce mamy do czynienia obecnie z momentem konstytucyjnym, który sprawi, że zmiany ustrojowe są możliwe? Tego momentu obecnie nie ma i trudno powiedzieć, kiedy i czy nadejdzie. Jedno jest pewne: państwo w sferze m.in. wymiaru sprawiedliwości mocno się zacięło. Trwający od ponad ośmiu lat konflikt o instytucje sądowe jest już tak zaplątany w sieć różnego rodzaju ustaw, sprzecznych orzeczeń i ich interpretacji, że nie ma możliwości prostego wyjścia z niego drogami zwykłych rozwiązań legislacyjnych czy ruchów politycznych. Wszelkie działania siłowe, metodą faktów dokonanych, mogą przynieść pożądany skutek, jednak może on nie być długotrwały. W demokracji rządy się zmieniają i warto zastanowić się, co stanie się za cztery czy osiem lat, jeżeli porozumienia całej klasy politycznej w fundamentalnych sprawach ustrojowych nie będzie. Utrzymywanie atmosfery konfliktu i konfrontacji jest bezdyskusyjnie niekorzystne z punktu widzenia polskiej racji stanu, chociażby w kontekście wojny na Ukrainie i agresywnej postawy Rosji.

Kropla drąży skałę

Konsensusu politycznego obecnie nie ma, a konflikt między nową koalicją rządzącą a PiS zaostrza się z każdym dniem. W takiej atmosferze dialog na tematy ustrojowe jest wykluczony i może być  zarzewiem kolejnych konfliktów i sporów. Warto jednak o tym rozmawiać. Szukać przyczółków politycznych porozumień do takich rozważań.  Pobudzać debatę publiczną o konieczności fundamentalnych zmian, które służą dobru wspólnemu. Być może za jakiś czas presja i oczekiwania społeczne wymuszą jednak refleksję, czy resetu konstytucyjnego nie należy przeprowadzić dla dobra nas wszystkich.