Czy ludzkość wymrze?

Dawno, dawno temu, gdy chodziłem jeszcze do szkoły, nauczyciele geografii czy też innej propedeutyki nauki o społeczeństwie (tak, tak, był taki przedmiot, który nauczał o wyższości systemu socjalistycznego nad kapitalistycznym) prześcigali się w opowieściach, jakie to wielkie mamy zapasy surowców energetycznych i na ile lat to ich starczy. Były one tanie i nikt nie brał pod uwagę pomysłu, żeby oszczędzać. Jak było zimno, to do pieca trafiało parę ton węgla więcej i tyle. Nikogo nie interesowało, co wydobywa się z kominów i rur wydechowych, ani jak Ziemia sobie z tym poradzi. Po drugiej stronie żelaznej kurtyny było podobnie, choć o bogactwie mówiono zapewne z mniejszym patosem.

Minęły lata. Dziś już wiemy, że nie była to najlepsza ścieżka rozwoju, a jeszcze lepiej wiedzą to ci, którzy mieszkają w gorętszych obszarach naszego globu, jak, dajmy na to, Brazylijczycy, którzy w swojej stolicy odnotowali właśnie temperaturę 62,3°C, albo te trzy miliony ludzi z Rogu Afryki (Kenia, Somalia, Etiopia, Dżibuti), którzy z powodu kolejnych sezonów suszy i wywołanej przez nie klęski głodu musieli emigrować.

Problem potwierdza raport Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO – wyspecjalizowana agenda ONZ zajmująca się badaniami m.in. nad trendami w zmianach pogody i klimatem) z 19 marca 2024 r. Według naukowców skupionych w Organizacji zmiany klimatu w 2023 r. pobiły kolejne rekordy. Już nie możemy mówić, że nadchodzi katastrofa klimatyczna. Ona tu jest i zostanie na dłużej.

Raport o stanie globalnego klimatu jednoznacznie potwierdza, że rok 2023 jest najcieplejszym rokiem w historii, średnia temperatura była wyższa o 1,45°C od poziomu z okresu przed rewolucją przemysłową, a ilość gazów cieplarnianych wzrosła w tym czasie o 50%. Oznacza to, że temperatura nadal będzie rosła, nawet gdyby ludzkość sprowadziła nowe emisje do zera. Eksperci WMO twierdzą, że „ocieplenie będzie trwało, a zmiana jest nieodwracalna w skali setek, a nawet tysięcy lat”.

Ucierpiały także oceany, które stabilizują temperaturę Ziemi. W 2023 r. ponad 90% oceanów w którymś momencie doświadczyło fali upałów. To doprowadziło do uszkodzenia morskich ekosystemów, m.in. raf koralowych. W wyniku pochłaniania dwutlenku węgla wzrosło zakwaszenie oceanów. Wzrósł średni światowy poziom morza i osiągnął rekordowo wysoki poziom, co odzwierciedla ciągłe ocieplenie oceanów, a także topnienie lodowców i pokryw lodowych.

Lodowce utraciły największą ilość lodu w historii pomiarów. Topnieją nie tylko te w Europie i Ameryce Północnej, ale także te na Antarktydzie. Zasięg lodu morskiego był zdecydowanie najniższy w historii i pod koniec zimy był o 1 milion kilometrów kwadratowych mniejszy niż w poprzednim roku rekordowego spadku, co odpowiada łącznej wielkości Francji i Niemiec.

Zmiany klimatu niosą za sobą także ekstremalne zjawiska pogodowe. Przybywa cyklonów, które niosą ze sobą powodzie, jak śródziemnomorski Daniel, który zalał Grecję, Bułgarię, Turcję i Libię, Cyklon tropikalny Freddy, który był jednym z najdłużej utrzymujących się cyklonów tropikalnych na świecie (luty i marzec) i miał poważny wpływ na Madagaskar, Mozambik i Malawi, albo Mocha, który wystąpił w maju, był jednym z najbardziej intensywnych cyklonów, jakie kiedykolwiek zaobserwowano w Zatoce Bengalskiej i spowodował przesiedlenie 1,7 miliona osób w obrębie terytorium obejmującego Sri Lankę i Mjanmę (Birmę) aż po Indie i Bangladesz. Natomiast ekstremalne upały i susze niosą ze sobą pożary.

Sezon pożarów w Kanadzie był najgorszy w historii. Całkowity obszar spalony w całym kraju w tym roku wyniósł 14,9 miliona hektarów, co stanowi ponad siedmiokrotność średniej długoterminowej. Pożary miały jeszcze jeden skutek. Doprowadziły do poważnego zanieczyszczenia dymem. Najbardziej śmiercionośny pojedynczy pożar w roku miał miejsce na Hawajach, gdzie zginęło co najmniej 100 osób, ale płonęła przecież także Grecja czy Hiszpania.

Katastrofa klimatyczna jest ściśle powiązana z bezpieczeństwem żywnościowym. Liczba osób dotkniętych poważnym brakiem bezpieczeństwa żywnościowego na całym świecie wzrosła ponad dwukrotnie, ze 149 mln osób przed pandemią COVID-19 do 333 mln w 2023 r. (w 78 krajach monitorowanych przez Światowy Program Żywnościowy).

Jedyny pozytyw zaobserwowany przez WMO to przyrost ilości energii pozyskiwanej ze źródeł odnawialnych. Ten wzrósł o prawie 50% w porównaniu z 2022 r., osiągając łącznie 510 gigawatów. Chociaż to najwyższy wskaźnik obserwowany w ciągu ostatnich dwóch dekad, to jednak kropelka w morzu potrzeb.

Europa coraz lepiej zdaje sobie sprawę z problemu, prowadzi działania mające uzdrowić sytuację i pokazuje to reszcie świata. Problem polega na tym, że na naszym kontynencie mieszka zaledwie około 750 milionów mieszkańców, a w wiodącej Unii Europejskiej 448,4 milionów, podczas gdy na świecie, który w większości, mimo ponoszonych start i rosnących problemów, lekceważy sobie katastrofę klimatyczną, prawie 8 miliardów. W związku z ograniczonymi działaniami ratunkowymi temperatury rosną i będą rosły. W tej sytuacji przyszłość ludzkości wydaje się oczywista, choć smutna – w przewidywalnej perspektywie czasu wymrzemy. Kaganek oświaty, który niesie Europa, może okazać się niewystarczająco jasny.