AI ciągle na rozdrożu

Przed takim dylematem stanęła właśnie Unia Europejska, przyjmując pierwszą na świecie kompleksową regulację dotyczącą sztucznej inteligencji (AI Act). W czerwcu po ponad dwóch latach prac, konsultacji i negocjacji Parlament Europejski osiągnął kompromis, przyjmując rewolucyjne rozporządzenie.

Kontrowersje pojawiły się na ostatniej prostej, kiedy to w sposób niesygnalizowany Europejska Partia Ludowa, mająca większość w PE, tuż przed ostatecznym głosowaniem wróciła do poprawek dopuszczających masową inwigilację z użyciem AI w interesie bezpieczeństwa publicznego. Ich autorzy uzasadniali, że są one konieczne, aby skutecznie prowadzić akcje antyterrorystyczne czy związane z poszukiwaniem zaginionych dzieci. W tym celu mógłby zostać użyty system rozpoznawania twarzy w czasie rzeczywistym, profilowania zachowań przestępczych, a nawet definiowania ludzkich emocji. Służby mogłyby w tym celu wykorzystać monitoring publiczny, prowadząc inwigilację na dużą skalę.

Takie rozwiązania od lat z powodzeniem funkcjonują w Chinach, wzmacniając komunistyczny reżim. A stworzony dzięki nowym technologiom system społecznych punktów dzielących obywateli na dobrych i złych zaczyna przerastać nawet orwellowską wizję kontroli społeczeństwa.

Jak na razie podejście ochrony praw obywatelskich zwyciężyło w Parlamencie Europejskim. Większością głosów odrzucono poprawki, wprowadzono też zakazy stosowanie inwigilacji z użyciem AI. Zaakceptowanych zostało za to wiele potrzebnych rozwiązań chroniących obywateli i ich prawa. Określone zostały zasady przejrzystego działania AI. Treści generowane przez sztuczną inteligencję będą musiały być wyraźnie oznaczone. Wdrożone zostaną też mechanizmy pozwalające  na walkę z tzw. deep fake.

Ponadto operatorzy systemów będą musieli ujawniać streszczenia treści objętych prawami autorskimi, które zostały wykorzystane w aplikacjach używających AI. Od dawna zabiegały o to m.in. wyższe uczelnie, gdyż rewolucja związana z upowszechnieniem ChatGPT (który potrafił w szybkim czasie wygenerować dowolną pracę naukową) stała się zagrożeniem dla świata nauki. Również konsumenci będą musieli być informowani, czy biznes w handlu i usługach stosuje wobec nich techniki, np. marketingowe, oparte o sztuczną inteligencję, co ma ograniczyć możliwości manipulacji.

To jednak nie koniec batalii o AI, wkrótce rozporządzeniem ma zająć się Rada Europejska, czyli szefowie rządów wszystkich państw członkowskich. To od nich finalnie zależy, jaki kształt przyjmie ostatecznie rozporządzenie AI Act i jakie uprawnienia zyskają służby. Upór w tej sprawie jest bardzo duży.  Gra idzie o to, czy państwa i rządy zyskają nowe narzędzia do walki  z przestępczością, stwarzające jednocześnie ryzyko, ingerując w naszą prywatność i swobody obywatelskie. Wypada mieć nadzieję, że demokracje europejskie unikną tej pokusy,  nie odchodząc od wartości, na jakich zbudowany został starty kontynent. Wolności  obywatelskie i prawa człowieka są jednym z fundamentów.

Dyskusje prawne o stworzeniu specjalnych przepisów dla AI trwają na całym świecie. Przykład unijny pokazuje, przed jakimi dylematami i zagrożeniami stoją demokracje w związku z rewolucją technologiczną.  Dobrze, aby zdefiniować sobie je na samym początku, ofiar będzie mniej, bo to od nas, ludzi, zależy, jak będzie służyć sztuczna inteligencja, działając dla naszego  dobra i zgodnie z naszą etyką.