Analitycy Bloomberg Economics wyliczyli, że potencjalny PKB Unii Europejskiej (czyli wskaźnik określający jak duża byłaby gospodarka, gdyby wykorzystano wszystkie jej moce i jednocześnie utrzymano by inflację na stabilnym poziomie) był w 2023 r. o 18 proc. niższy od potencjalnego PKB USA. Jeszcze w 2000 r. były one na podobnym poziomie. Według ekspertów Bloomberga, jeśli obecne trendy się utrzymają, to w 2050 r. potencjalny PKB UE będzie aż o 40 proc. mniejszy od amerykańskiego. Gospodarka unijna będzie więc coraz bardziej traciła na znaczeniu.
W 2000 r. władze Unii przyjęły Strategię Lizbońską, czyli plan rozwoju UE przewidujący, że w ciągu 10 lat unijna gospodarka prześcignie gospodarczo USA. I jakoś nie prześcignęła. Ta strategia została już po kilku latach uznana za fiasko. Od 2000 r. średni wzrost PKB UE wynosił 1,2 proc., podczas gdy gospodarka amerykańska powiększała się przeciętnie o nieco ponad 2 proc. W 2000 r. PKB na głowę USA wynosił 36,3 tys. USD, a UE (licząc według parytetu siły nabywczej) 24 tys. USD. W 2023 r. ów wskaźnik wynosił odpowiednio dla tych gospodarek: 81,6 tys. USD i 57 tys. USD. Różnica w PKB na głowę mocno się więc powiększyła, co da się częściowo wytłumaczyć rozszerzeniem Unii o kraje uboższe. Ale to nie jedyna przyczyna powiększenia się tej przepaści. W zeszłym roku jedynymi krajami UE mającymi wyższy PKB na głowę niż USA były: Irlandia (130,9 tys. USD) i Luksemburg (141,4 tys. USD), czyli małe gospodarki, których statystyki PKB są mocno zaburzone przez działania koncernów międzynarodowych, które wykorzystują te jurysdykcje do celów podatkowych. PKB na głowę w Mississippi, najbiedniejszym amerykańskim stanie, wynosił wówczas 49,9 tys. USD, czyli był zbliżony do hiszpańskiego. We Włoszech sięgał wtedy 55,1 tys. USD, a więc był nieco niższy niż w Wirginii Zachodniej (56,6 tys. USD) znajdującej się na drugim miejscu na liście najbiedniejszych stanów. We Francji (58,7 tys. USD) był trochę mniejszy niż w Alabamie (59,2 tys. USD), a w Niemczech (65,6 tys. USD) niższy w Michigan (66,2 tys. USD), czyli w stanie silnie dotkniętym dezindustrializacją. Czym tłumaczyć to, że państwa Unii uznawane za dosyć zamożne mają PKB na głowę podobny jak w tych amerykańskich stanach, które są uznawane za biedne?
Przede wszystkim państwa UE mają ogromny problem z produktywnością, co częściowo da się wytłumaczyć tym, że europejskie spółki gorzej sobie radzą z wykorzystywaniem najnowszych technologii. Z wyliczeń Bloomberga wynika, że od 2000 r. produktywność we Francji zmniejszyła się o blisko 10 proc. w porównaniu z USA, w Niemczech spadła o prawie 15 proc., a we Włoszech i w Hiszpanii zniżkowała o ponad 20 proc.
Niektórzy wskazują, że jedną z przyczyn gospodarczego zapóźnienia Europy jest to, że zbyt wcześnie zaczęto budować tam unię walutową. Stworzono ją, zanim powstały mechanizmy transferów fiskalnych koniecznych do tego, by łagodzić nierównowagi związane z polityką monetarną. W efekcie uzyskano unię walutową, która nie jest dopasowana do potrzeb różnorodnych gospodarek. Stopy procentowe ustalane przez EBC mogą być jednocześnie zbyt niskie dla Niemiec i zbyt wysokie dla Hiszpanii – i vice versa. To niedopasowanie zaowocowało w pierwszej dekadzie XXI w. boomem kredytowym na południu Europy, który przekształcił się w bańkę, której pęknięcie doprowadziło do wieloletniego kryzysu.
Problemem jest też unijna polityka energetyczna. Amerykanie mogą cieszyć się tanią ropą i gazem ze złóż łupkowych. Tymczasem w wielu krajach UE ich wydobycie zablokowano. Jednocześnie wyłączono wiele elektrowni jądrowych i węglowych, stawiając na zawodną energetykę odnawialną. Produkcję energii obłożono podatkiem węglowym, którego wysokość jest trudno przewidywalna, bo jest ona zależna od giełdowej spekulacji. W ten sposób uderzono w opłacalność produkcji w Europie. Brnięcie dalej w tę strategię grozi dalszą dewastacją europejskiego przemysłu, a także rolnictwa. Ale cóż, przynajmniej możemy się cieszyć tym, że mamy ujednolicone ładowarki do komórek i nakrętki przytwierdzone do butelek…
