Sztuczna inteligencja, sztuczna odpowiedzialność?

Znalezienie konkretnej odpowiedzi oraz uregulowanie jej w przepisach prawnych stanowi teraz najpoważniejsze wyzwanie, stojące przed branżami zaangażowanymi w rozwój AI. Jeżeli nie chcą one bowiem doprowadzić do powstania anarchii i chaosu, to muszą znać zakres odpowiedzialności za stworzoną i kierowaną swoimi rękami technologię oraz być gotowe ją ponosić. Obecnie nadal przecież nie jest jasne, kto i w jakich okolicznościach powinien ponosić odpowiedzialność za wady systemu informatycznego. Czy powinny być to firmy, które wprowadzają na rynek produkty oparte na bazie AI, czy też raczej tworzący te systemy informatycy? W jaki sposób można zminimalizować ryzyko powstania szkody? Sztuczna inteligencja wymaga od prawodawców szczegółowego zdefiniowania zagadnień prywatności, bezpieczeństwa, odpowiedzialności i etyki w kontekście „cyfrowej tożsamości”.

Poprawnemu i efektownemu przebiegowi procesu legalizacji przepisów w tej materii z pewnością nie sprzyja zawrotne tempo rozwoju AI, które może skutkować dezaktualizacją ustalonych definicji, zanim te będą miały w ogóle szansę wejść w życie. Takie ryzyko nie może jednak doprowadzić do zastoju prac. A te trwają aktualnie na szczeblu europejskim, a wynalezione rozwiązania będą obowiązywać na terenie państw UE. Warto zauważyć, że pierwsze propozycje dotyczące takich regulacji Komisja Europejska ujawniła już w 2021 roku. W ówczesnej „ofercie” KE nie znalazły się niestety żadne nowe czy innowacyjne przepisy. Zarządzono jedynie, aby zasady odpowiedzialności wywodzono w poszczególnych przypadkach indywidualnie, bazując na regulacjach Kodeksu cywilnego oraz prawnych relacjach producenta i konsumenta.

Efektem stosowania tych wytycznych było wyróżnienie w kontekście odpowiedzialności dwóch kluczowych podmiotów: operatora oraz producenta. Wśród wariantów odpowiedzialności przewidziano dwa. Jeden jest oparty na zasadzie ryzyka, a drugi na zasadzie winy. W pierwszym przypadku istotna jest znaczna możliwość wyrządzenia przez system AI działający autonomicznie losowo występujących szkód. To, że operujący ślepo system będzie powodował szkody, jest w zasadzie pewne i istniejące w takim przypadku ryzyko trzeba z pokorą przyjąć do wiadomości. W drugim modelu następuje konfrontacja z systemami innymi niż te wysokiego ryzyka. Odpowiedzialność na zasadzie winy agreguje szkody spowodowane przez fizyczne lub wirtualne działanie AI, a także urządzenia sterowane tym systemem bądź na skutek procesu, który został na tym systemie oparty. Naturalnie, oba warianty przewidują „tradycyjne” wyłączenia odpowiedzialności, np. na skutek działania siły wyższej.

A czy możemy zabezpieczyć się przed potencjalnymi szkodami spowodowanymi przez AI? Owszem, jest na to kilka sposobów. UE lobbuje wprowadzenie ubezpieczeń na rzecz użytkowników AI. W planach jest także utworzenie funduszu na rzecz ofiar. Z dokładnymi zasadami funkcjonowania tych konstrukcji będziemy mogli się zapoznać, gdy prace nad uregulowaniem materii odpowiedzialności za AI dobiegną końca.