Zwołany przez Egipt szczyt pokojowy w Kairze, bez Izraela i USA, zakończył się fiaskiem. Nieco wcześniej prezydent USA Joe Biden z niczym wrócił z Tel Awiwu. Bliski Wschód stoi na rozdrożu. Albo podąży tropem podpalanego lontu, albo znajdzie wreszcie ostateczne polityczne rozwiązanie konfliktu. Ale czy w zgliszczach kibuców puszczonych z dymem dwa tygodnie temu przez Hamas można znaleźć ofertę pokoju?
Na pewno należy rozróżnić między celami na krótki i dłuższy dystans. W pierwszym przypadku trzeba zapobiec wybuchowi pożaru w całym regionie. Największe niebezpieczeństwo polega na otwarciu drugiego frontu, izraelsko-libańskiego. Tu za sznurki pociąga Iran. Sprzymierzone z nim libańskie bojówki szyickiego Hezbollahu, które od dawna zwalczają Izrael, są znacznie lepiej uzbrojone od palestyńskiego Hamasu. Na obecną chwilę trudno określić cele Teheranu. Choć można zaryzykować twierdzenie, że żadnemu z państw regionu, także Iranowi, nie zależy na wybuchu pożaru. Jeśli miałoby być inaczej, to napaść Hamasu ze Strefy Gazy na Izrael sprzed dwóch tygodni skoordynowałby Iran z palestyńskim atakiem z Zachodniego Brzegu Jordanu oraz z agresją libańskiego Hesbollahu na północną część kraju. Do czego jednak nie doszło.
Nadzieję na deeskalację konfliktu dają też porozumienia Izraela z krajami arabskimi: najpierw okrzyknięte „Porozumieniem Abrahama” ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi, a potem kolejno: z Bahrajnem, Marokiem i Sudanem. W przypadku najważniejszego z nich, „Porozumienia Abrahama”, nie bez znaczenia pozostaje także interferencja interesów ekonomicznych, bezpieczeństwa i utworzenia wspólnego frontu przeciwko Iranowi, który najchętniej dyktowałby warunki całemu regionowi. Piętą achillesową aliansów Izraela z krajami arabskimi jest nieobecność kwestii palestyńskiej, czyli omijanie szerokim łukiem utworzenia suwerennego państwa, które zastąpiłoby rachityczny twór przejściowy, jakim jest Autonomia Palestyńska. Do niedawna odrzucanie przez Izrael postulatu utworzenia palestyńskiego państwa skutecznie blokowało jakiekolwiek układy bilateralne z państwami arabskimi – adwokatami palestyńskiej sprawy. „Porozumienie Abrahama” kwestię palestyńską zepchnęło na margines. Tak jak projektowane porozumienie z głównym graczem regionu Arabią Saudyjską. Najważniejszy motyw w splocie imponderabiliów dla brutalnej napaści Hamasu sprzed dwóch tygodni. Jeśli Izrael i Arabia Saudyjska miałyby nadal tkać nić porozumienia, to już tylko przy uwzględnieniu kwestii palestyńskiej.
Na krótki dystans deeskalacja konfliktu wymaga uwolnienia uprowadzonych przez Hamas izraelskich zakładników. Rozmowy za kulisami, w cichości dyplomatycznych gabinetów, toczą się na wysokich obrotach. M.in. lider Żydowskiego Kongresu o mediację zwrócił się osobiście do papieża Franciszka. W wir negocjacji, także o ochronę Palestyńczyków ze strefy Gazy, rzucił się przede wszystkim sekretarz stanu USA Antony Blinken. Warunkiem powodzenia dyplomatycznych manewrów pozostaje dochowanie przez Izrael międzynarodowych konwencji humanitarnych. W przeciwnym razie Izrael stanie oko w oko z furią arabskiej ulicy i wrogością rządzących w krajach arabskich. Przedsmakiem tego scenariusza były eksplozje w szpitalu w strefie Gazy, choć do dziś nie wiadomo, kto ponosi odium odpowiedzialności za wybuchy i śmierć pacjentów i personelu.
Na dłuższy dystans konflikt rozwiąże jedynie formuła koegzystencji dwóch państw, izraelskiego i palestyńskiego. Alternatywa w postaci jednego państwa izraelskiego dla obydwu nacji jest fantasmagorią. Po zamachu na premiera Izaaka Rabina (1995), następca Benjamin Netanjahu zrobił wszystko, by ideę dwupaństwowości złożyć do grobu. Podkręcił politykę osadniczą na Zachodnim Brzegu Jordanu i we wschodniej Jerozolimie. Liczba osadników wzrosła do 700 000, podobnie jak prezencja izraelskich żołnierzy i liczba lokalnych zatargów między osadnikami a ludnością palestyńską. Zasadniczo, obydwa nacjonalizmy, izraelski i palestyński, są zbyt witalne, by ułożyć się w jednym, niewielkim terytorialnie państwie izraelskim. Wiadomo natomiast, choćby z doświadczeń polsko-niemieckich, że wyplenienie nienawiści z głów palestyńskich i izraelskich wymagać będzie pracy pokoleń.
W Izraelu pomóc w przedsięwzięciach pokojowych na krótki i długi dystans może pamięć generacyjna o wojnie Jom Kipur (1973). Tak jak obecna napaść Hamasu, atak sprzed 50 lat nadszedł niespodziewanie i nim został zamieniony w zwycięstwo militarne, wywołał narodową traumę. Jak dziś los zabitych i uprowadzonych przez Hamas rodaków. W końcu napaść sprzed dwóch tygodni z liczbą 1300 bestialsko zamordowanych ofiar, w dodatku dokonana na izraelskiej ziemi, jest największym upływem żydowskiej krwi od Holocaustu, kiedy kominy w obozach koncentracyjnych przestały kopcić pełną parą.
Palestyńczycy i Izraelczycy są skazani na pokojową koegzystencję – w dwóch oddzielnych państwach.
