Matura i co potem?

Start egzaminów maturalnych oznacza dla tysięcy absolwentów szkół średnich pierwszy krok do dorosłego życia. Ten egzamin ma na celu udowodnienie dojrzałości, mówi o tym nawet nazwa egzaminu, która wywodzi się od łacińskiego słowa „maturus”, znaczącego dojrzały. Dojrzałość i dorosłość oznaczają niestety konieczność wejścia (prędzej czy później) na rynek pracy, a ten niby oczekuje pracowników, ale w zawodach, które nie dla wszystkich są interesujące. Polski rynek pracy charakteryzuje się bowiem stałym deficytem, ale w ograniczonej liczbie zawodów.

Na brak dostatecznej liczby kandydatów cierpią zawody związane z medycyną, takie jak: lekarze, pielęgniarki i położne, psycholodzy i psychoterapeuci, fizjoterapeuci i masażyści. Niezbędni są także: nauczyciele praktycznej nauki zawodu, nauczyciele przedmiotów zawodowych, nauczyciele przedmiotów ogólnokształcących, nauczyciele szkół specjalnych i oddziałów integracyjnych, nauczyciele przedszkoli, pracownicy służb mundurowych. Deficyty dotyczą także zawodów wymagających słabszego wykształcenia, potrzebni są cieśle i stolarze budowlani, dekarze i blacharze budowlani, monterzy instalacji budowlanych. Według autorów „Barometru zawodów 2024” brak wystarczającej liczby kandydatów spowodowany jest przez zmiany demograficzne, brak kształcenia w zawodzie, albo wiąże się z dynamicznym rozwojem niektórych branż. Problem jest też z niedostatecznymi kwalifikacjami, a to wywołuje deficyty w takich zawodach jak: ślusarze, spawacze, elektrycy, elektromechanicy, kierowcy autobusów, samochodów ciężarowych i ciągników siodłowych, magazynierzy, operatorzy sprzętu do robót ziemnych, pracownicy ds. rachunkowości i księgowości czy mechanicy pojazdów samochodowych.

Kolejnym czynnikiem ograniczającym ilość chętnych są wynagrodzenia – to dlatego brakuje np. nauczycieli. Żeby pracować w tym zawodzie, trzeba być „bogatym z domu” albo nie mieć alternatywy. To z kolei wywołuje negatywną selekcję. To dzięki niej nauczycielami zostają ludzie, którzy w tym zawodzie nigdy nie powinni pracować.

Rynek zgłasza popyt na pewne zawody, więc wydawać by się mogło, że pojawi się podaż i młodzi ludzie będą chcieli kształcić się w deficytowych specjalnościach. Jednak, jak wynika z badań Państwowego Instytutu Badawczego przeprowadzonych wśród osób w wieku 17–19 lat, młodzież zaledwie częściowo odpowiada na to zapotrzebowanie, bowiem najczęściej chcieliby oni pracować jako psychologowie, programiści albo lekarze. Przyszli absolwenci szkół ponadpodstawowych widzą swoją przyszłość w zawodach: psycholog/terapeuta (10,5 proc.), programista (9,3 proc.) oraz w specjalizacjach związanych z medycyną – lekarz, stomatolog, pracownik usług medycznych (9,1 proc). 54,7 proc. wiąże swoją przyszłość z własnym biznesem, a 24,1 proc nie wie, czym chciałoby się zająć.

Wszystko więc wskazuje na to, że większość deficytowych zawodów nadal takimi pozostanie. W efekcie nadal będziemy mieć dziurawe dachy i niesprawne samochody, ale jest nadzieja, że będziemy zdrowsi psychicznie.