Koncepcję podchwycił w swoim noworocznym wydaniu prestiżowy magazyn "The Economist". Owszem, jak zauważa tygodnik, akweny Pacyfiku i Oceanu Indyjskiego zawsze były ze sobą zintegrowane: biogeograficzne, pod względem kontaktów kulturowych, etnicznych, gospodarczych. Imperia, kolonializmy, a potem XX-wieczne nacjonalizmy mogły próbować dzielić tę sferę, ale w ich szerokim tle Indo-Pacyfik zawsze pozostawał zintegrowany niezależnie od intencji metropolii. Różnorodny wachlarz organizacji łączących poszczególne państwa, jaki powstał na przełomie XX i XXI w., dobitnie dowodzi, że Azja jest bardziej zintegrowana, niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka.
Teraz ten proces idzie o krok dalej. "Stany Zjednoczone, Australia, Wielka Brytania, Francja, Indie, Indonezja, Japonia, Filipiny, a nawet Mongolia i Korea Południowa – wszystkie te kraje przyjęły tzw. strategie indo-pacyficzne" – pisze "The Economist". W uproszczeniu zarówno światowe potęgi, jak i kraje regionu zaczynają być coraz bardziej zaniepokojone tym, co dzieje się pod ich nosem.
Lampki alarmowe zaczęły zapalać się kilkanaście lat temu. U progu XXI wieku władze w Pekinie zaczęły coraz śmielej poczynać sobie w polityce zagranicznej: na celowniku chińskich dyplomatów znalazły się państwa Afryki czy Ameryki Łacińskiej, chińska marynarka wojenna zaczęła wypuszczać się w okolice Rogu Afryki – oczywiście by walczyć z somalijskimi piratami. Modne stały się historyczne opowieści o chińskich podbojach i odkrywcach podróżujących po całym świecie.
"Przez lata Morze Południowochińskie było obszarem spokoju. Narody pogodziły się z tym, że się w tej sprawie nie dogadają. Tradycyjnie była to przestrzeń współdzielona, o krytycznym znaczeniu dla wielu społeczeństw, których egzystencja uzależniona była od rybołówstwa i indopacyficznych szlaków handlu, co najdobitniej widoczne było w pierwszej dekadzie XXI w., kiedy po tych wodach przepływały dostawy warte biliony dolarów, być może trzecia część całego globalnego transportu morskiego" – opisuje australijski historyk Rory Medcalf, autor książki "Contest For The Indo-Pacific. Why China Won't Map The Future".
Przez kilka powojennych dekad Pekin był po prostu jednym z graczy, którzy rościli sobie prawo do tych wód. Jak Wietnam, Filipiny, Malezja czy Brunei. Wyjąwszy bardzo rzadkie sytuacje, gdy Chiny znajdowały się praktycznie w stanie wojny – jak z Wietnamem w latach 70. – obowiązywały mniej lub bardziej sformalizowane kody rozładowywania napięcia w sytuacjach konfliktowych. Aż nadszedł rok 2010. "Chińscy dygnitarze zaczęli otwarcie definiować Morze Południowochińskie jako obszar swojego zasadniczego zainteresowania – jak Tajwan, Tybet czy bezpieczeństwo wewnętrzne kraju. Jako coś, o co Ludowa Republika ma zamiar walczyć" – wskazuje Medcalf.
Zapewne zatem 2010 r. jest cezurą, po której na łamy gazet i na strony portali internetowych zaczęły trafiać informacje o coraz groźniejszych incydentach na tych wodach: przeganianiu rybaków, wyścigach marynarek wojennych, by umieścić na kawałku bezludnej skały flagę swojego państwa, demonstracyjnych przelotach wojskowych samolotów nad okrętami strony przeciwnej itp. W większości mowa o aktach organizowanych przez stronę chińską, co dyplomatycznie można nazwać "nową chińską asertywnością".
Za tym poszły obawy o coraz dalej wyciągające się i coraz mocniej ściskające macki Pekinu. Na wschodzie Tokio z coraz większym niepokojem obserwuje podobną eskalację napięcia na Morzu Wschodniochińskim, czy wybuchające od czasu do czasu antyjapońskie zamieszki w samych Chinach, na które władze przynajmniej częściowo zdają się przymykać oko. Na południu Australijczycy i Nowozelandczycy od lat żyją w przekonaniu, że poprzez tamtejszą diasporę Pekin oddziałuje na lokalną politykę w stopniu zagrażającym bezpieczeństwu tych państw. Doktryna Nowego Jedwabnego Szlaku oraz Sznura Pereł niepokoi państwa Azji Południowo-Wschodniej (przynajmniej te silniejsze, bo już władze takiej Sri Lanki czy Madagaskaru chętnie korzystały z biznesowych i gospodarczych ofert Chin).
Od chwili przejęcia władzy w Pekinie przez Xi Jinpinga, czyli mniej więcej przełomu 2012 i 2013 r., ten nowy trend w chińskiej polityce zagranicznej zaczyna się nazywać "dyplomacją wilczego wojownika". Medcalf uważa, że w jej obliczu dylemat kolejnych państw regionu sprowadza się do wyboru między "kapitulacją" a "konfliktem". Ale też jego konsekwencją jest zwieranie szeregów przez wszystkich tych graczy, którzy odczuwają – i mogą sobie pozwolić na zademonstrowanie tego – niepokój. Stąd choćby, jak punktuje "The Economist", konsekwentne zacieśnianie (nieoczywistych przecież) kontaktów między Japonią a Indiami.
Eksperci zbywają wiele inicjatyw państw Indo-Pacyfiku wzruszeniem ramion: kluczowe kwestie – jak dostęp graczy z Azji do amerykańskiego rynku, udział Indii w kilku szeroko zakrojonych regionalnych inicjatywach czy integracja militarna – pozostają na razie poza dyskusją i raczej nie ma widoków na to, by na tych polach doszło do jakichś znaczących zmian. Struktura bezpieczeństwa w regionie wciąż opiera się na siatce dwustronnych porozumień zawieranych z poszczególnymi państwami. Blokiem o nieco większym znaczeniu może być AUKUS, czyli porozumienie USA z Wielką Brytanią i Australią na temat wymiany know-how i współpracy w zakresie obronności. Ale to kolejny sojusz poza zasięgiem państw regionu.
Natomiast co do jednego zwolennicy indopacyficznej idei wydają się być zgodni: chodzi o uniemożliwienie Chinom "korumpowania lub zmuszania małych państw do wejścia w strefę chińskich wpływów". Przy czym każdy indywidualny przypadek wymaga innych działań: jak radził niedawno magazyn "The Diplomat" w Brazylii mogą to być projekty wodociągowo-kanalizacyjne w zaniedbanych częściach kraju, jakie mogłyby finansować i budować USA; na Sri Lance próbą wyparcia chińskich wpływów może być wsparcie, jakiego New Delhi udzieliło wyspiarzom w ciągu ostatnich kilku miesięcy; Filipiny pod rządami Ferdinanda "Bongbonga" Marcosa wzmocniły współpracę wojskową z USA, kupują rakiety od Indii, łodzie patrolowe od Korei Południowej a system obrony przeciwlotniczej – w Izraelu.
Z perspektywy bezpieczeństwa Polski i naszego regionu być może sformowanie Indo-Pacyfiku powinno być wydarzeniem wyczekiwanym. Nie jest tajemnicą, że co najmniej od czasów prezydentury Baracka Obamy uwaga Waszyngtonu koncentrowała się w coraz większym stopniu na tym regionie, a nie na Europie. Być może powstanie stabilnego bloku państw sojuszniczych pozwoliłoby Ameryce przerzucić ponownie nieco uwagi do Europy i dodać NATO nowego animuszu – tym bardziej, że wojna w Ukrainie dobitnie świadczy, iż niegdysiejsi najbliżsi alianci USA również potrzebują nowej architektury bezpieczeństwa.
