Gdy aplikację robi tata, niech dziecka nie dotyka strata

W XXI wieku odpowiedzialni ojcowie starają się na równi z matkami swoich dzieci uczestniczyć w opiece i wychowaniu potomstwa. Zjawisko to jest m.in. efektem zmian kulturowych oraz wzrastającej świadomości społeczeństwa na temat kluczowego znaczenia obecności obojga rodziców w życiu i rozwoju dziecka. Dzisiaj aktywne uczestnictwo ojca w codzienności syna lub córki nie jest już postrzegane jako wyjątek od reguły, ale pewien standard, któremu sprostania słusznie oczekuje się od mężczyzn.

Zasady sprawiedliwości wymagają jednak, aby wzrost liczby obowiązków był wprost proporcjonalny do wzrostu zakresu praw, a ustawy regulujące tryb funkcjonowania przedstawicieli palestry jako pierwsze powinny wyjść im naprzeciw. Aktualnie jednak przodują w dyskryminacji przedstawicieli brzydszej płci. Zarówno bowiem art. 79 ustawy Prawo o adwokaturze, jak i art. 37 ustawy o radcach prawnych przewiduje możliwość odroczenia aplikacji przez kobietę, która w trakcie jej trwania urodziła dziecko, aby mogła poświęcić się opiece nad nowym członkiem rodziny. Żaden z przepisów nie oferuje jednak takiej możliwości ojcu dziecka, który teoretycznie też przecież mógłby pragnąć zaangażować się głębiej w czasochłonny i wymagający proces towarzyszenia maluchowi w pierwszych miesiącach życia.

Przedmiotowa sytuacja nie powinna być tolerowana nie tylko ze względu na jawnie cechującą ją niesprawiedliwość, ale również na rażący i nieunikniony konflikt z przepisami polskiej Konstytucji. Już art. 18 ustawy zasadniczej precyzuje, że macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod opieką i ochroną Rzeczypospolitej Polskiej, przy czym warto zastanowić się, dlaczego ustawodawca unika tutaj niemal samoistnie nasuwającego się sformułowania „ojcostwo”. Wydaje się, że to wyraźne rozgraniczenie ma związek z podkreśleniem w słowie „macierzyństwo” unikatowej roli matki, wynikającej z biologicznych uwarunkowań organizmu kobiety. Ustawodawca, nie chcąc kopać się z koniem i negować rzeczywistości, a jednocześnie próbując uniknąć pokrzywdzenia ojca pod względem prawnym, posiłkował się sformułowaniem „rodzicielstwo”, aby w ten sposób uwypuklić również rolę, prawa i obowiązki mężczyzny. Termin „rodzicielstwo” odnosi się zatem do obojga rodziców i stanowi uzupełnienie oraz rozwinięcie pozostałych norm konstytucyjnych, które dotyczą równego traktowania obywateli (art. 32 – zasada równości i zakaz dyskryminacji, a także art. 33 – zasada równości kobiet i mężczyzn). Konstytucja w równym stopniu zabezpiecza i chroni interesy ojca oraz matki.

Sprawa trafiła już przed oblicze Rzecznika Praw Obywatelskich, który zgodził się z argumentacją aplikantów i przyznał, że faktycznie doszło do naruszenia postanowień Konstytucji. Ombudsman nie miał wątpliwości, że mężczyzna powinien również dysponować możliwością wydłużenia terminu przystąpienia do egzaminu nie tylko z uwagi na fakt, że wobec dziecka przysługują mu równe obowiązki z matką. Nie do przeceniania jest także rola ojca w wyjątkowym okresie ciąży i połogu, kiedy to powinien on  szczególnie wspierać swoją partnerkę.

Nie bez powodu mówi się, że prawnicy wykonują zawód zaufania publicznego. Praca adwokata czy radcy prawego to powołanie, które skierowane jest do ludzi o szczególnie silnym instynkcie moralnym oraz poczuciu sprawiedliwości. To także osoby o niemal symbolicznej pozycji w społeczeństwie, stanowiące jego intelektualną elitę. Oczywiście, te wszystkie wyobrażenia weryfikuje życie, i z pewnością znajdą się juryści, którzy z takim ideałem nie mają wiele wspólnego. To jednak nie oznacza, że do pewnych wzorców nie należy dążyć. Prawnicy, którzy na mocy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w pewien sposób sprawują władzę również nad tą sferą życia obywateli, sami powinni stanowić wzorzec i być pod tym względem bez zarzutu. Rola opiekuna rodziny nie jest łatwa, ale im prędzej człowiek zacznie się oswajać z jej specyfiką, tym większe ma szanse odnieść na tym polu sukces. Niech więc nie stają mu na drodze naganne i dyskryminujące przepisy z ubiegłego wieku, nie doceniające doniosłej funkcji ojca i obarczające matkę całym ciężarem rodzicielstwa.