„Specjaliści” z Ministerstwa Sprawiedliwości zabrali się za majsterkowanie przy art. 934 Kodeksu cywilnego, dotyczącym rzadkiego przypadku, gdy spadkobiercami zostają dziadkowie zmarłego. Obowiązujące przepisy zakładają, że dziadkowie spadkodawcy dziedziczą w przypadku braku dzieci, małżonka, rodziców, rodzeństwa lub zstępnych rodzeństwa spadkodawcy. Gdy któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyje otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym, a więc dzieciom, wnukom, prawnukom i dalszym pokoleniom. Dalsi uprawnieni do dziedziczenia są pasierbowie. W ostatniej kolejności spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarbowi Państwa.
Jaki problem ma więc rząd z tymi regułami? Naprawdę nie codziennie są one wprowadzane w życie, bo przeważnie to jednak dziadkowie odchodzą przed wnukami, a poza tym istnieją jeszcze spadkobiercy z pierwszej i drugiej grupy. Oficjalnie chodzi o wypowiedzenie wojny przewlekłości postępowań sądowych. Jeżeli bowiem dochodzi już do sytuacji regulowanej art. 934 KC, to – zdaniem rządu – rozszerzony katalog spadkobierców należących do trzeciej grupy staje się przyczyną mozolnego i trwającego nieraz latami postępowania. W przypadku bowiem, w którym dziadkowie spadkodawcy nie żyją, sąd niejednokrotnie jest zmuszony do szukania dalszych krewnych, którzy często nie utrzymywali żadnych relacji ze spadkodawcą (zazwyczaj nie wiedzą nawet o jego śmierci) lub mieszkają poza granicami kraju. Jeśli do dziedziczenia uprawnieni są wnukowie lub prawnukowie dziadków spadkodawcy, samo postępowanie może zostać wydłużone do kilku lat, nie wspominając już o kosztach sądowych, kosztach powiadomień oraz konieczności tłumaczeń dokumentów na język obcy.
Teoretycznie, faktycznie chyba nie ma powodu, aby osoby nie utrzymujące kontaktów ze spadkodawcą i nie mające wiedzy o jego śmierci czy nawet istnieniu, dziedziczyły po nim jakiekolwiek dobra. Nie dość bowiem, że jest to raczej mało uzasadnione czy też sprawiedliwe, to rzeczywiście nastręcza organom administracyjnym sądu żmudnej i nie zawsze owocnej pracy. Z punktu widzenia ekonomiki procesowej zlikwidowanie tej zasady można zatem ocenić pozytywnie. Czy jednak tylko naprawdę o to chodzi wnioskodawcy? Czy pod płaszczykiem troski o przeciążone wokandy nie przemyca on swojej drugiej intencji, której istnienie można łatwo wywnioskować z fragmentu KC stanowiącego, iż „w ostatniej kolejności spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarbowi Państwa”.
Pozostając w klimacie funeralno-spadkowej retoryki, można skonkludować, że tu właśnie jest pies pogrzebany. Państwo chce zmniejszyć liczbę spadkobierców, bo zwyczajnie leży to w jego interesie. W sytuacji bowiem, gdy ich brakuje, to właśnie ono staje się beneficjentem i dziedziczy majątek zmarłego. Fakt, że przy okazji korzystają również odciążane sądy, ma zapewne dla wnioskodawcy znaczenie drugorzędne.
I ostatnia sprawa. Dlaczego przy kolejnych już „manewrach” przy prawie spadkowym znów zlekceważono istnienie partnerów, o których kodeks nie raczy nawet wspomnieć? Przykre bardzo, że ci ludzie pozostają dosłownie niewidzialni dla systemu, a wspólnie przez nich ze zmarłym wypracowany majątek prędzej trafi w ręce państwa niż ich. Niektórych zapewne kusi, aby w tym miejscu wtrącić, że „przecież mogli wziąć ślub”, ale nie o to w tym chodzi. Każdy obywatel ma prawo oczekiwać od władz państwowych, że jego życie osobiste i majątek będą traktowane z najwyższym szacunkiem i uczciwością. Każdy też ma prawo spędzić życie ze swoją drugą połową, nie decydując się jednocześnie na ślub. Oczywistym jest, że z powodów takiego wyboru nikt tłumaczyć się nikomu nie musi. Prawo do swobodnego decydowania o najbardziej intymnych i osobistych kwestiach życiowych jest po prostu prawem człowieka i koniec kropka. Nic tu nie ma do dodania ani tłumaczenia. Nie wspominając już o tym, że w przypadku par jednopłciowych nawet opcja ślubu w naszym wspaniałym kraju nie wchodzi w grę.
Możliwość sporządzenia testamentu również nie czyni tutaj zadość sprawiedliwości, gdyż w takiej sytuacji partner musi zapłacić nieporównywalnie wyższy podatek niż małżonek. Jest po prostu traktowany jak obca dla zmarłego osoba, co jest kuriozalne, niesprawiedliwe i zwyczajnie obrzydliwe. Warto wspomnieć, że partnerowi nie przysługuje też prawo do zachowku ani prawo do dalszego korzystania z urządzeń gospodarstwa domowego.
Najwyższa pora staranniej zweryfikować przestarzałe przepisy prawa spadkowego, które w obecnej formie powstały ponad 60 lat temu, gdy struktury i mentalność społeczeństwa były całkowicie odmienne od współczesnych. Ewolucja społeczna i kulturalna jest faktem, czy to się PiS-owi podoba, czy nie. Chowanie głowy w piasek czy tupanie nóżką i powtarzanie, że nic takiego nie miało miejsca, jest drogą donikąd. Społeczeństwo domaga się poważnego traktowania. Nic też nie zmieni uniwersalnej prawdy, że majątek, na którego zasobność miała wpływ ciężka praca i gospodarowanie dwojga ludzi, powinien stanowić przedmiot ochrony, a uprawnionymi do jego dziedziczenia oraz preferencji podatkowych powinny być w pierwszej kolejności osoby, które go pomnażały, niezależnie od formalnych więzów je łączących czy też ich płci.
