W grupie polityków, którzy w ostatnich tygodniach najczęściej wydzwaniali na Kreml był też indyjski premier Narendra Modi. – Szef rządu doradził prezydentowi Putinowi, by odbył bezpośrednią rozmowę z Wołodymirem Zełenskim, co byłoby wielkim wsparciem dla zabiegów o pokój – podsumowywali jego podwładni z resortu spraw zagranicznych po jednej z takich konwersacji.
Mdły komunikat jedno oddaje w pełni: Indie znalazły się w kropce. Po obu stronach barykad są istotni dla nich partnerzy i opowiedzenie się za którymś z obozów przyniosłoby Indiom spore – i wymierne – straty. – Siedzenie okrakiem na barykadzie jest dziś większą łamigłówką niż kiedykolwiek w przeszłości, biorąc pod uwagę, że ta inwazja to najpoważniejszy od dekad przypadek agresji, a przecież Indie nie miały jeszcze nigdy tak mocnych związków z Zachodem jak dziś – twierdzi Michael Kugelman z waszyngtońskiego Wilson Center. Problem w tym, że relacje z Kremlem nie stają się przez to mniej ważne.
Ciasno splecione interesy
Indyjska armia robiła zakupy za żelazną kurtyną jeszcze w czasach ZSRR, ale proceder ten w ostatnich dekadach tylko nabrał tempa. Tylko jedna umowa – kontrakt na dostawę systemów przeciwlotniczych S-400 – opiewa na kwotę niemalże 5,5 mld dol., co jest rekordem w kronice zakupów indyjskich sił zbrojnych. A przecież do tego należałoby dodać jeszcze pełnymi garściami kupowane uzbrojenie konwencjonalne.
New Delhi oparło też na Moskwie swoje najbardziej prestiżowe programy, mające świadczyć o coraz bardziej mocarstwowej roli subkontynentu w światowej polityce: program kosmiczny i nuklearny. W ubiegłym roku oba kraje podpisywały co kilka miesięcy kolejne umowy dotyczące współpracy w kosmosie, m.in. dotyczące rozwijania systemu nawigacyjnego GLONASS i wynoszenia na orbitę rosyjskich satelitów na indyjskich rakietach.
Rosjanie dostarczali też Indusom reaktory nuklearne jeszcze w czasach, kiedy nikt nie chciał rozmawiać z New Delhi o technologii jądrowej. Od końca lat 80. trwała współpraca przy budowie bloków atomowych, mających zaopatrywać subkontynent w energię. Z Rosji przyjeżdżało też do Indii paliwo do reaktorów.
Putin z subkontynentu
Ważne jest też swoiste pokrewieństwo duchowe Władimira Putina i Narendry Modiego. Ten drugi jest jednym z heroldów "szafranowej fali", jak eksperci nazywają coraz powszechniejszy na subkontynencie radykalny hinduski nacjonalizm. Wyraża się on nie tylko w mocarstwowych ambicjach, ale też w polityce wewnętrznej.
Najlepszym przykładem było odebranie Kaszmirowi autonomii. Modi miał ochotę zrobić to od lat, w końcu w 2019 r. zaryzykował zmianę konstytucji i zniesienie specjalnego statusu spornej prowincji: przyniosło to wybuch przemocy w Kaszmirze, który został jednak twardą ręką spacyfikowany.
Piewcy szafranowej fali jednak zapewne na tym nie poprzestaną. Jeszcze w 1992 r., jako lider władz prowincji Gudżarat, Modi przymknął oko na pogrom tamtejszych muzułmanów: liczba ofiar śmiertelnych – według oficjalnych źródeł – sięgnęła wówczas ok. tysiąca ludzi (nieoficjalnie szacuje się, że mogła być kilkakrotnie wyższa). 150 tys. ludzi uciekło z domów. Rola Modiego sprowadzała się do bierności: podległe władzom stanu służby bezpieczeństwa przez wiele godzin bezczynnie przyglądały się zamieszkom, a sam przyszły przywódca kraju skwitował pogromy filozoficznym "to, co się stało, było łańcuchem akcji i reakcji".
Od tamtej pory chętnie sięgający po przemoc nacjonaliści bezprecedensowo urośli w siłę. Organizacje kwitną, w systemie edukacyjnym Indusi – bez względu na wyznawaną religię – uczą się o hinduskich cnotach i krzywdach, jakich zaznali od innych narodów i grup etnicznych czy religijnych, z pominięciem ciemniejszych kart we własnej historii. Na celowniku polityków i bojówkarzy z tego obozu są przede wszystkim muzułmanie. W ostatnich latach po subkontynencie krąży choćby spiskowa teoria "miłosnego dżihadu": społeczności wyznawców Allaha mają typować rzekomo najprzystojniejszych mężczyzn, by uwodzili hinduski i brali je za żony (co jest równoznaczne ze zmianą wyznania na islam). W rezultacie doszło już w kraju do szeregu skrytobójstw mężczyzn, którzy odważyli się ujawnić z uczuciem do krajanki hinduskiego wyznania, a indyjskie odpowiedniki urzędów stanu cywilnego sabotują na wszelkie sposoby zaplanowane śluby międzywyznaniowe.
Milcząca niezgoda
Z Kremla, rzecz jasna, nie padło ani słowo krytyki w odniesieniu do poczynań Modiego i jego sympatyków. Na Zachodzie jednak nie pomija się sytuacji na subkontynencie milczeniem – problem jednak w tym, że New Delhi potrzebuje Waszyngtonu, by móc zmierzyć się ze swoim najważniejszym arcyrywalem: Chinami.
Bo też właśnie Pekin zaczyna być w coraz większym stopniu priorytetem w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa Indii. Wrogość w relacjach z Pakistanem, w przeszłości wywołująca wojny, które niemalże w 1998 r. zakończyły się nuklearną konfrontacją, spowszedniała i nieco straciła impet. Dziś niepokój New Delhi budzą poczynania Pekinu, coraz śmielsze w całym regionie. Stąd też udział Indii w inicjatywie nazwanej Quad, w której znalazły się – obok New Delhi – USA, Australia i Japonia.
Nie jest to sojusz pełen wzajemnej miłości, spajają go raczej obawy o zmianę układu sił w regionie. Ale też niektórzy eksperci są skłonni przypuszczać, że ostatecznie to on przeważyłby szalę, gdyby Indie musiały wybrać stronę barykady. – Indyjskie niezadowolenie z poczynań Rosji bywa widoczne w ich odnoszeniu się do Ukraińców, w oświadczeniach składanych w ONZ, w powtarzających się nawoływaniach do przerwania przemocy – twierdzi Avinash Paliwal z University of London.
– Owszem, Indie powstrzymują się od głosu, gdy większość świata głosuje w ONZ przeciw Rosji. Ale według nas powstrzymanie się od głosu absolutnie nie oznacza wsparcia – dowodził na łamach dziennika "The Guardian" Syed Akbaruddin, były przedstawiciel New Delhi w ONZ. – Znaleźliśmy się w pozycji, która ani nam się nie podoba, ani jej nie chcieliśmy. Dlaczego mielibyśmy okazywać wsparcie? – pytał retorycznie. Problem w tym, że nawet milczenie oznacza czasem akceptację – albo przynajmniej bywa tak odbierane. A akceptacja i obojętność to dziś sygnał, który może Kreml raczej zachęcać do agresywnego zachowania niż zmuszać do refleksji nad rosnącą izolacją.
