W czasach carskich, rok przed wybuchem I wojny światowej, statystyczny Rosjanin wypijał 7,75 litra czystego spirytusu rocznie. I choć komuniści obiecywali wyplenić alkoholizm wszystkimi możliwymi sposobami, to ich osiągnięcia w odwrotnym kierunku nie mają sobie równych. Po 50 latach od rewolucji październikowej liczba wypijanego czystego alkoholu wzrosła do 9,1 litra rocznie na osobę.
O pijackich statystykach w historii Rosji wiemy dzięki skrupulatnym badaniom niejakiego A. Krasikowa. Jego artykuły z serii zatytułowanej „Towar nr 1" były publikowane przez wydawnictwo podziemne, samizdat. Cieszyły się ogromną popularnością. Były śmieszne i przerażające zarazem, ale bez wątpienia doskonale obnażały sowiecką mentalność. Reżim komunistyczny uznawał je za równie niebezpieczne jak publicystykę Sołżenicyna czy Sacharowa. W rzeczywistości tajemniczym akademikiem A. Krasikowem był uczeń Trockiego, ukraiński dziennikarz „Izwiestii" Michaił D. Bajtalski, który w latach 30. podczas wielkiej czystki został wysłany do obozu pracy w Workucie. Aleksander Sołżenicyn wspomina o nim w swojej powieści „Krąg pierwszy" z 1968 r.
Bajtalski wraz z Sołżenicynem i Sacharowem należał do grona zadeklarowanych abstynentów. Uważał bowiem, że władza sowiecka świadomie rozpija społeczeństwo. Nie chodziło jednak o zwykłe pijaństwo, w którym Rosjanie od wieków byli bezkonkurencyjni, ale o wielki spisek. Dowiódł, że Państwowa Komisja ds. Statystyki (Goskomstat) fałszuje dane na temat spożycia i produkcji wyrobów alkoholowych. W 1970 r. na samą wódkę obywatele ZSRR wydawali rocznie 23,2 miliarda rubli. „Alkohol jest zaiste wiodącym towarem wśród wszystkich nabywanych przez nasz naród – pisał Bajtalski. – Stał się towarem numer jeden, przy którym wszystkie inne wloką się w dalekim tyle i razem wzięte przynoszą państwu o 12 miliardów rubli mniej zysku rocznie".
Bajtalski dowiódł, że reżim sowiecki utrzymywał się głównie z przemysłu spirytusowego. Z każdego rubla wydanego na alkohol 90 kopiejek trafiało do Skarbu Państwa i finansowało inwestycje gospodarcze i obronne. Bajtalski dowiódł tego, o czym Biuro Polityczne KPZR wiedziało od czasów Lenina – fundamentem państwa sowieckiego był czysty spirytus. I nie jest to jedynie stwierdzenie anegdotyczne, jakaś forma humorystycznej metafory, ale jak na ironię, akurat w tym wypadku, absolutnie trzeźwa konkluzja historyczna.
Kiedyś Andriej Gromyko, zaniepokojony pijaństwem wśród Rosjan, zapytał Breżniewa: „Leonidzie Iljiczu, trzeba chyba coś zrobić z tą wódką. Naród się zapija. Dlaczego my w politbiurze milczymy na ten temat?".
Breżniew, który zawsze był podpity i w dobrym humorze, nagle sposępniał i odpowiedział poważnym głosem: „Andrieju, ani mi się waż! Pamiętaj: bez wódki naród rosyjski nigdy sobie nie poradzi".
Tę prawdę przyswoił sobie także stroniący od silnego alkoholu Władimir Putin. Odrzucił gorbaczowowski model surowego karania alkoholików zakłócających spokój publiczny i zezwolił na sprzedaż alkoholu 24 godziny na dobę. Z tego powodu w Rosji alkoholizm stał się statystycznie najważniejszą przyczyną zgonów wśród mężczyzn, którzy zazwyczaj nie dożywali 53 roku życia. Putin uświadomił sobie, że należy podjąć walkę z alkoholizmem i wprowadził ograniczenia sprzedażowe, które przyniosły niezłe rezultaty. W latach 2003-2018 spożycie alkoholu i umieralność z tego powodu spadły, a w 2019 roku długość życia w Rosji osiągnęła historyczny rekord: 68 lat dla mężczyzn i 78 lat dla kobiet. Nadal jednak Rosja ma jeden z najwyższych poziomów spożycia alkoholu na świecie ze średnią roczną około 11,5 litrów czystego etanolu na jedną osobę. Pod tym względem w Europie biją ich jedynie Łotysze (12,8 litra czystego alkoholu na osobę) i Austriacy (12 litrów czystego alkoholu na osobę).
