Odsuwając jednak na bok sentymenty, nietrudno dostrzec pewne zagrożenia, jakie wiążą się z przedmiotowymi zmianami. Osobom dotychczas nieobeznanym w dość skomplikowanej przecież sztuce budowlanej niezmiernie łatwo jest popełnić błąd, którego skutki odczują dotkliwie nie tylko one, ale też ich sąsiedzi. Warto przypomnieć tutaj kluczową zasadę, że wbrew wprowadzanym teraz w prawie budowlanym uproszczeniom, nie zawsze – jak zresztą w całym życiu – najprostsze rozwiązanie jest tym najwłaściwszym. To, co bowiem prezentuje się obiecująco w planach architektonicznych, w praktyce nie zawsze się sprawdza. A osobom bez doświadczenia w materii budowlanej trudno jest czasem przewidzieć możliwy niekorzystny scenariusz.
Nie łudźmy się – idąc na rękę inwestorom, państwo nie kierowało się bynajmniej pragnieniem zadośćuczynienia ich życzeniom, ale przede wszystkim własną wygodą. Oferowanie jakiemukolwiek podmiotowi wolności wiąże się przecież nieuchronnie i naturalnie z obarczeniem go też większą odpowiedzialnością, o czym często zapominają wszyscy miłośnicy wolności, dostrzegający jedynie jej pozytywne, jasne i beztroskie strony. Dochodzi tu do zaistnienia klasycznego zjawiska spychotechniki; przerzucając odpowiedzialność na inwestorów, państwo umywa ręce.
Co to w praktyce oznacza? Choćby zmniejszenie stopnia bezpieczeństwa szeregowych pracowników na budowach. Na budowie prowadzonej w myśl idei „róbta co chceta” może dojść do wypadku, w konsekwencji którego ktoś może stracić zdrowie lub nawet życie. Przy budowie domów o powierzchni nie większej niż 70 mkw od 3 stycznia br. nie musi przecież pracować już kierownik budowy, którego obowiązkiem jest czuwanie nad przestrzeganiem przepisów BHP. Mniej tragiczną, ale niewątpliwie bardzo bolesną jest też ewentualność utraty wybudowanego niezgodnie z przepisami domu. Cenę za swobodę może również przyjść nam dopiero zapłacić w przyszłości, gdyż niektóre wady budowlane pozostają ukryte przez lata, aby ujawnić się w najmniej oczekiwanej chwili i przynieść opłakane rezultaty. Nie tylko zresztą dla właściciela budynku oraz inwestora.
Zasadnicze ryzyko ponosi też sąsiad, który – o ile nie dopatrzy się istniejących nieprawidłowości w graniczącej z nim inwestycji budowlanej w trakcie postępowania o udzielenie pozwolenia na budowę lub na etapie wykonawstwa – ma nikłe szanse na podważenie pozwolenia w przyszłości, gdy pojawią się jakieś kłopoty.
Niewesoło też będzie właścicielowi domu, który zorientuje się, jak brzemienny w skutkach bywa brak wcześniejszych uzgodnień w sprawie podłączeń do prądu, gazu czy kanalizacji. Może bowiem okazać się, że zostanie bez mediów i będzie musiał ponieść dodatkowe, wcale niemałe koszty, żeby np. uzyskać ogrzewanie z pompy ciepła. A w przypadku zmiany projektowanego źródła ciepła, na przykład na paliwo stałe, bezwzględnie wymagane jest dodatkowo uzyskanie zmiany pozwolenia na budowę z zamienną dokumentacją projektową.
Aby uniknąć takiego ponurego scenariusza, zmyślni, doświadczeni i przewidujący inwestorzy zawczasu występują do gazowni czy elektrociepłowni o przyrzeczenie dostawy – promesę. Z obowiązku robią to wyłącznie ci, którzy budują się na terenach bez planu miejscowego i w których przypadku pozwolenie na budowę poprzedza decyzja o warunkach zabudowy. Dzięki temu mają niemal gwarancję, że po wzniesieniu budynku zostaną podłączeni do rzeczonych mediów.
Nie wszyscy jednak umieją zabezpieczyć się w ten sposób – i nie ma w tym teoretycznie nic złego, gdyż każdy z nas, robiąc coś po raz pierwszy w życiu, ma prawo pewnych rzeczy po prostu nie wiedzieć i zwyczajnie, po ludzku, błądzić. Tyle że jednak, niestety, konsekwencji tej nauki nie unikniemy. Warto pamiętać o tym, zanim wbijemy pierwszy gwóźdź. Swoboda i wolność to bowiem nie tylko radość i większe pole do własnej kreatywności, ale też – a może przede wszystkim – odpowiedzialność. Jeśli chcemy być traktowani przez państwo jak dorośli, świadomi i decydujący o wszystkich aspektach własnego życia obywatele, to musimy się z tym pogodzić. Nie da się bowiem zjeść ciastka i mieć ciastko. Pewną poduszką bezpieczeństwa może być oczywiście zawsze dodatkowe ubezpieczenie. Wprowadzanie obowiązkowego (w odpowiedzi na zwiększenie swobody inwestorów pojawił się taki pomysł) jest jednak irracjonalne i mija się z celem omawianych reform, jakim jest uświadomienie obywatelowi jego wolności i jednocześnie odpowiedzialności. Jeśli państwo nie chce traktować inwestora jak dziecko, które trzeba prowadzić za rączkę, to nie może też od niego wymagać obowiązkowego ubezpieczenia i musi pozwolić mu samodzielnie podjąć decyzję, jak też postąpi w razie zaistniałych komplikacji.
A swoją drogą... Skoro władza chociaż w tej jednej dziedzinie łaskawie zauważyła, że dorośli ludzie to nie dzieci ani osoby niepełnosprawne intelektualnie, tylko zdolne do decydowania o swoim losie, świadome i wolne jednostki – to może zechciałaby rozszerzyć tę wolność też na inne obszary życia społecznego? Może najwyższy czas pozwolić ludziom, na przykład, aby samodzielnie decydowali o zabezpieczeniu na starość oraz w przypadku choroby, a nie zmuszać ich do comiesięcznego odkładania (a właściwie: odbierania im) na te cele określonych kwot? To już jednak jest temat na inną dyskusję.
