Nie klikasz? Nie istniejesz

Powszechne odchodzenie od papierologii jest z różnych względów zjawiskiem pozytywnym. Z całą pewnością korzystnie wpływa na ekologię i ekonomię, przyspiesza także wiele procesów, pozwalając wszystkim zainteresowanym zaoszczędzić tak cenny i deficytowy w dzisiejszym szalonym świecie czas. Co więcej, jest to też proces, który raczej na pewno będzie jedynie przybierał na sile, a zatem wszyscy musimy nauczyć się po prostu z nim żyć.

Taka perspektywa nie zachwyca ani „tradycjonalistów” ceniących kontakt z drugim człowiekiem, ani tym bardziej ludzi starszych, dla których załatwianie ważnych spraw związanych z codziennym funkcjonowaniem przez internet może być autentycznym utrudnieniem życia. Nie wszyscy mają szczęście posiadać bliskich, życzliwych i cierpliwych członków rodziny, przyjaciół lub sąsiadów, którzy w razie potrzeby pospieszą z pomocą. Natomiast płacić podatki i rozliczać się z fiskusem – musi każdy. I z tej też przyczyny do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynął wniosek 60-letniej kobiety, skarżącej się na obowiązek składania miesięcznej deklaracji rozliczeniowej wyłącznie elektronicznie.

Ombudsman potraktował to pismo bardzo poważnie, dostrzegając, że jest ono oparte na mocnych podstawach. Trudno bowiem nie zauważyć, że poruszony przez autorkę problem wskazuje jednoznacznie na zjawisko dyskryminacji, jakie kreuje sytuacja cyfrowego wykluczenia osób starszych. Art. 32 Konstytucji RP statuuje przecież, że władze publiczne nie mogą dopuszczać się dyskryminacji oraz muszą przestrzegać zasad równego traktowania wszystkich obywateli. Tymczasem o jakiej równości może być mowa, jeżeli swoimi przepisami ustawodawca pozbawia znaczną część z nich możliwości wywiązania się ze swoich zwykłych obowiązków?

Nie trudno zauważyć, że prawo podchodzi do kwestii cyfryzacji bardzo restrykcyjnie. Bezwzględnie wymaga, aby podporządkowali się jej wszyscy, nie przewidując żadnych wyłączeń czy taryfy ulgowej uzasadnionych wiekiem i brakiem kompetencji cyfrowych. Nie próbuje nawet stwarzać odpowiednich przepisów przejściowych. Na komputery muszą przerzucić się wszyscy, już, natychmiast. Szkoda czasu.

Tylko co wówczas, gdy niedostosowanie się w tej materii nie wynika z „lenistwa” czy niechęci do nowości, ale z osłabionych już wiekiem lub chorobami kompetencji poznawczych, czy nawet zwyczajnej biedy…? Na dobrą sprawę nie każdego niestety przecież Polaka stać na własny komputer lub sprzęt elektroniczny – i ma prawo tak być. Chyba że uznamy, iż przywilej bezproblemowego załatwiania swoich spraw, dowiadywania się o bieżących wydarzeniach czy komunikowania ze światem mają pozostać domeną wyłącznie lepiej sytuowanych. A jeżeli dodamy do tego fakt, że ubóstwo najsilniej panoszy się właśnie wśród osób starszych – mamy gotowy obraz sytuacji.

Rzecznik zaapelował do minister rodziny i polityki społecznej o przedstawienie propozycji rozwiązań, które mają wyeliminować zjawisko ageizmu i dyskryminacji ze względu na wiek osób, które z różnych względów nie są w stanie nabyć kompetencji cyfrowych. Osobiście jestem bardzo ciekawa, z jakim też pomysłem wystąpi w tych okolicznościach rząd. Mam nadzieję, że nie cofnie się przed podjęciem niezbędnych działań legislacyjnych. Tylko rzetelne zmiany w prawie będą bowiem w stanie zapewnić seniorom ochronę, jakiej oni potrzebują i na którą zasługują.