Literatura

Dziewczyna, która nie wyrosła z pasiastej piżamy

Kontynuacja bestsellera „Chłopiec w pasiastej piżamie”, który w 2008 roku doczekał się również kultowej ekranizacji, stała się faktem. Poznajmy „Córkę komendanta”, sequel znakomitej powieści irlandzkiego pisarza Johna Boyne"a.

Zofia Brzezińska
John Boyne.Foto: Barry O'Donovan, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

W nowej powieści poznajemy historię siostry Bruna, który podbił serca czytelników w „Chłopcu w pasiastej piżamie”. Młoda Gretel, córka komendanta obozu koncentracyjnego, musi znaleźć swój nowy azyl w powojennym świecie. Nie jest już małą, naiwną dziewczynką, nierozumiejącą znaczenia rozgrywających się wokół niej wydarzeń. Dziewczyna pojmuje już haniebną rolę, jaką spełniała w czasie wojny jej rodzina. Jej ojciec został osądzony i stracony, a ona wraz z matką skazane na tułaczkę pod zmienionymi nazwiskami w poszukiwaniu bezpiecznego miejsca do życia.

Obserwując zmagania Gretel trudno odsunąć od siebie emocje wynikające ze współczucia, które mogą w pierwszej chwili zaskakiwać. Dzieci nazistów rzadko są postrzegane jako osoby godne empatii, chociaż przecież nie wybierały sobie rodziców i z logicznego punktu widzenia nie ponoszą żądnej winy za ich zbrodnie oraz wybory. Niełatwo jednak myśleć o logice, gdy od wojny minęło zaledwie kilka lat, w pamięci ciągle rozbrzmiewają głosy zamordowanych bliskich, a system nerwowy aż kipi od żądzy odwetu. Dlatego Gretel wielokrotnie spotykają sytuacje, gdy musi „odpokutować” winy swego ojca. Przeszłość dosięga ją z każdej strony i na każdym kontynencie. Nawet pozornie bliski człowiek może okazać się dla niej najgorszym wrogiem.

W opowieści o Gretel możemy łatwo zauważyć odbicie historii najsłynniejszych „nazistowskich” dzieci. Powojenną tułaczkę „zaliczyły” także m.in. Gudrun, córka Himmlera wraz z matką oraz córka Göringa – Edda. Kobiety funkcjonowały pod zmienionymi nazwiskami, miewały problemy ze znalezieniem pracy, często musiały zmieniać miejsce pobytu. W przeciwieństwie jednak do nich fikcyjna Gretel nie próbuje wybielać swojego ojca. Doskonale zdaje sobie sprawę z ogromu zła, do którego powstania przyłożył on rękę. Jej osobista postawa nie odrywa tu jednak żadnej roli. Nikogo z otoczenia nie interesuje fakt, iż Gretel zdecydowanie potępia zbrodnie rodziciela i że jest ona  odrębnym od niego człowiekiem, z własnym systemem wartości, charakterem oraz osobowością. Nikt nie jest specjalnie zainteresowany nawet tym, aby chociaż przynajmniej wysłuchać jej wersji. Dla świata jest i zawsze już pozostanie – córką komendanta.

Rozstajemy się z Gretel w chwili, gdy jest ona już zbliżającą się do kresu życia staruszką, którą pomimo zaawansowanego wieku nadal prześladują cienie przeszłości. Z perspektywy czasu nietrudno dostrzec, że paradoksalnie Gretel jest w gruncie rzeczy  kolejną ofiarą nazizmu i swojego ojca. Owszem, nie straciła życia w obozie koncentracyjnym, ale to miejsce naznaczyło ją w sposób trwały oraz nieodwracalny. Nie może oczywiście porównywać się z byłymi więźniami, którzy dźwigają bagaż niewyobrażalnie cięższy, ale jej cierpienie jest równie prawdziwe i realne. Gretel nigdy nie musiała dosłownie założyć na siebie „pasiastej piżamy”, ale tak naprawdę spędziła w niej całe życie.


Przeczytaj też:

Kora namiesza zza grobu

„Się żyje” to tytuł biografii wokalistki Maanamu pióra Katarzyny Kubisiowskiej, który można odczytać na wiele sposobów: jako cytat z burzliwego życia artystki, ale też świadectwo ciągłej obecności wśród nas i wpływania na współczesność oraz przyszłość, bo o ksią...

Pisarz szuka ratunku dla Europy w... przeszłości

Stanisław Wokulski z „Lalki” Bolesława Prusa dorobił się na wojnie w Bułgarii. Prus żadnych nagród nie dostał, ale w tym roku doczekaliśmy się pierwszego Bułgara, laureata Międzynarodowego Bookera 2023. Georgi Gospodinow został nagrodzony za powieść „Schron przeciwczasowy”.

Co zrobić, by wydać książkę w Niemczech?

Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus to poza prestiżem również 150 tys. zł. Nic więc dziwnego, że oczy książkowych moli zwrócone były niedawno na Wrocław, gdzie rywalizowały dwie niemieckotematyczne powieści.


Redaktor naczelny: Paweł Łepkowski | Edytor: Marta Narocka-Harasz  

Kontakt: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Stale współpracują: Zofia Brzezińska, Robert Cheda, Jacek Cieślak, Zuzanna Dąbrowska, Gaja Hajdarowicz, Grzegorz Hajdarowicz, Mariusz Janik, Krzysztof Kowalski, Hubert Kozieł, Marek Kutarba, Jakub „Gessler” Nowak, Tomasz Nowak, Joanna Matusik, Justyna Olszewska, Marcin Piasecki, Paweł Rochowicz.

©
Wróć na górę