Literatura

Pisarz szuka ratunku dla Europy w... przeszłości

Stanisław Wokulski z „Lalki” Bolesława Prusa dorobił się na wojnie w Bułgarii. Prus żadnych nagród nie dostał, ale w tym roku doczekaliśmy się pierwszego Bułgara, laureata Międzynarodowego Bookera 2023. Georgi Gospodinow został nagrodzony za powieść „Schron przeciwczasowy”.

Jacek Cieślak
Georgi Gospodinow. Foto: Mrs Robinson at Bulgarian Wikipedia, Public domain, via Wikimedia Commons

Mamy wojnę – nieoczekiwaną, schrony nie tylko wróciły do mody, co są znowu koniecznością, dlatego również w Polsce dokonano ich przeglądu. Tymczasem znany również u nas bułgarski pisarz dostał jedną z najważniejszych nagród literackich, a także 50 tysięcy funtów, za budowę schronu, który broni przed uderzeniem mocniejszym niż bomba atomowa, nuklearna, jądrowa: broni przed upływem czasu.

Oczywiście Booker to nie to samo co Nobel. Osobiście życzyłbym Nobla za taki schron w dziedzinie medycyny i fizyki. Może być dublet, byle tylko skuteczny. Na razie możemy cieszyć się wizją schronu przeciwczasowego w literaturze, co też nie jest złe. Pamiętamy, że wiele wynalazków stworzonych przez pisarzy ziściło się w rzeczywistości. Choćby Stanisława Lema.

Teraz zaś powiedzmy, co takiego ma zainspirować wynalazców. Oto Gaustyn, mistrz pośród nich, wędruje w czasie. Już jest dobrze!

Ideę niesienia pomocy innym realizuje w klinice przeszłości. Nareszcie mamy wehikuł czasu. Świetnie! W… Szwajcarii. To już gorzej, bo jest tam jednak bardzo drogo, zwłaszcza jeśli chodzi o płacenie za GSM czasie tranzytu. Jest jednak rozwiązanie. Można przenieść się w czasy, kiedy drogich usług nie było. Tak: Szwajcaria też była kiedyś biedna. Zawsze byli też cierpiący na Alzheimera. Gaustyn leczy ich skutecznie. Spośród wszystkich dekad XX wieku pacjenci mogą wybierać tę, która pozwoli im odzyskać poczucie bezpieczeństwa.

Gaustyn jest człowiekiem wspaniałym również dlatego, że oferowana przez niego kuracja przyciąga nie tylko chorych, cierpiących na przewlekłe choroby, ale również wszystkich tych, którzy chcieliby powrócić do szczęśliwych dni. Klinika odblokowuje ich wspomnienia, przywraca czas, w którym czuli spokój i spełnienie.

Nie da się ukryć, że powieść o czasie ulokowana w Szwajcarii już była. Nawet nagrodzona Noblem. To oczywiście „Czarodziejska góra” Tomasza Manna, rozgrywająca się w Davos. Mann zauważył przedziwne przebiegi czasu: najprościej rzecz ujmując – raz minuta płynie szybciej, a raz dłużej.

Mann ulegał jednak przewadze czasu, wskazując, że nie mamy nad nim panowania. Tak jak nad chorobą, która niszczyła pacjentów uzdrowiska. Dlatego powieść Bułgara na tle dwóch tomów Niemca można uznać za krok w dobrym kierunku. Poza tym on nie tylko zawładnął czasem – on nie wysyła Europy na śmierć, którą przyniosła Castorpowi, głównemu bohaterowi powieści Manna, I wojna światowa.

Wynalazek Gaustyna jest bowiem tak udany, że zyskuje akceptację nie tylko nieszczęśników i chorych, lecz także zazwyczaj kłócących się polityków. Oto europejscy przywódcy, chcąc ratować przyszłość świata, organizują ponadnarodowe referendum w sprawie wyboru wspólnej przeszłości.

Mogę żałować, że nie chodzi o przyszłość, ale nie można mieć wszystkiego od razu. Trzeba od czegoś zacząć i Gospodinow to robi. Nic dziwnego, że dostał 50 tysięcy funtów.

Oczywiście to mało, jednak trzeba pamiętać, że Anglicy są zubożeni przez brexit, dlatego nie można od nich zbyt wiele wymagać.

Nagrody mają też swój ukryty profit – lansują książki i rośnie ich sprzedaż. Bułgar wiedział, jak nas zachęcić do lektury.


Przeczytaj też:

Kora namiesza zza grobu

„Się żyje” to tytuł biografii wokalistki Maanamu pióra Katarzyny Kubisiowskiej, który można odczytać na wiele sposobów: jako cytat z burzliwego życia artystki, ale też świadectwo ciągłej obecności wśród nas i wpływania na współczesność oraz przyszłość, bo o ksią...

Co zrobić, by wydać książkę w Niemczech?

Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus to poza prestiżem również 150 tys. zł. Nic więc dziwnego, że oczy książkowych moli zwrócone były niedawno na Wrocław, gdzie rywalizowały dwie niemieckotematyczne powieści.


Redaktor naczelny: Paweł Łepkowski | Edytor: Marta Narocka-Harasz  

Kontakt: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Stale współpracują: Zofia Brzezińska, Robert Cheda, Jacek Cieślak, Zuzanna Dąbrowska, Gaja Hajdarowicz, Grzegorz Hajdarowicz, Mariusz Janik, Krzysztof Kowalski, Hubert Kozieł, Marek Kutarba, Jakub „Gessler” Nowak, Tomasz Nowak, Joanna Matusik, Justyna Olszewska, Marcin Piasecki, Paweł Rochowicz.

©
Wróć na górę