W 1725 r. śmierć niezwykle przychylnego cudzoziemcom Piotra Wielkiego zatrzymała proces przebudowy Rosji. Jego żona Katarzyna I rządziła krajem do 1728 r., a po jej śmierci rozgorzały pałacowe walki o władzę. Gdy w 1730 r. zmarł car Piotr II, wnuk Piotra Wielkiego, zakończyły się rządy męskiej linii dynastii Romanowów. Nawiązująca kształtem do Czapki Monomacha i mitry cesarzy bizantyjskich nowa korona carska spoczęła na skroniach bratanicy Piotra Wielkiego Anny Iwanowny, władczyni Kurlandii i Semigalii. Wdowa po księciu Fryderyku Wilhelmie Kettlerze sprzyjała coraz liczniejszej niemieckiej imigracji. Niemal dyktatorską władzę nad Rosją przejął protegowany Anny, minister Ernest Jan Biron i jego współpracownicy: Burkhard Christoph Münnich oraz Andriej Ostermann.
Anna Iwanowna Romanow nie interesowała się sprawami państwa, z czego skrzętnie korzystała poczynająca sobie coraz śmielej koteria niemiecka. Cudzoziemcy nie tylko rozwiązali Najwyższą Tajną Radę, eliminując w ten sposób z gry stare rody bojarskie, ale także zaanektowali zdominowane przez żywioł niemiecki Inflanty. Śmierć carycy Anny Iwanowny w 1740 r. spowodowała jednak upadek frakcji niemieckiej. Wszechwładny minister Biron i jego germańscy zausznicy zostali skazani na zesłanie w głąb kraju, dzieląc wcześniejszy los Mienszykowów i Dołgorukich.
Na tronie carskim zasiadła Elżbieta Piotrowna, córka Piotra Wielkiego i ostatnia czystej krwi Rosjanka. W przeciwieństwie do swej poprzedniczki nie znosiła w swoim otoczeniu Niemców i ochoczo przyłączyła się do austriacko-francuskiej koalicji przeciw Prusom w wojnie siedmioletniej. Jej wojska zajęły ogromną część państwa Fryderyka II – od Królewca po Berlin. Od ostatecznej kapitulacji uchroniła Prusy niespodziewana śmierć Elżbiety w 1762 r. „To pierwszy promyk zapowiadający po ciężkiej burzy piękne dni" – miał wykrzyknąć na wieść o śmierci carycy pruski władca.
Następcą Elżbiety został jej siostrzeniec Piotr III, który w połowie był Rosjaninem, a w połowie Niemcem, ale zdecydowanie czuł się Niemcem i nienawidził wszystkiego, co rosyjskie. Starał się nie mówić po rosyjsku, podziwiał i uwielbiał Fryderyka II, a wycofując armię rosyjską z działań przeciw Prusom, uratował dom Hohenzollernów przed ostatecznym upadkiem. Jeszcze jako książę Holsztynu poślubił w 1740 r. księżniczkę ze Szczecina Zofię Anhalt-Zerbst, która weszła do historii Rosji i Europy jako cesarzowa Katarzyna II Wielka.
Wybitnie inteligentna Niemka w 1762 r. przejęła pełnię władzy po wymuszonej abdykacji i śmierci Piotra III. Katarzyna świetnie opanowała język rosyjski, przeszła na prawosławie i w przeciwieństwie do nieudolnego męża i władcy otaczała się głównie rosyjskimi doradcami. Niezależnie od sympatii dla Rosjan podpisała w 1763 r. dekret otwierający osadnikom niemieckim drogę do rozległych nadwołżańskich krain. Wielka władczyni słynęła z licznych romansów, w tym z królem Polski Stanisławem Augustem Poniatowskim. Do dzisiaj zagadką pozostaje prawdziwe ojcostwo jej syna, cara Pawła I Romanowa. Niektóre fakty wskazują, że to właśnie ostatni król I Rzeczypospolitej stał się protoplastą tej linii Romanowów, która po śmierci Pawła I w 1801 r. rządziła jednym z największych imperiów świata. Gdyby to była prawda, to w żyłach Aleksandra I, Mikołaja I, Aleksandra II i III oraz kończącego dynastię Mikołaja II płynęłaby mieszanka krwi rosyjskiej, polskiej, niemieckiej i duńskiej. Zamordowany w 1801 r. car Paweł I był bowiem dwukrotnie żonaty z niemieckimi arystokratkami, a jego synowie poślubiali księżniczki z domów panujących księstwa Holsztynu, Wirtembergii, królestwa Prus, Hessen-Darmstadt i z domu panującego Danii. To właśnie pochodząca z Danii caryca Dagmara była matką ostatniego koronowanego cara Rosji Mikołaja II. On sam zgodnie z tradycją rodzinną poślubił księżniczkę heską Alicję Wiktorię Hessen-Darmstadt, która po przejściu na prawosławie przyjęła imię Aleksandra Fiodorowna. Ta Niemka na rosyjskim tronie podzieliła tragiczny los swojego męża w 1918 r. Rosyjska Cerkiew prawosławna ogłosiła ostatnią parę cesarską świętymi męczennikami za wiarę.
Wiara w „świętą" Ruś
Od czasów Piotra I, który zapoczątkował proces modernizacji Rosji, rola niemieckich osadników nad Wołgą systematycznie wzrastała. Nie byli to już prości ludzie, jakich Piotr I Romanow spotkał pod koniec XVII stulecia w Kukuju. Z biegiem dziesięcioleci stawali się wysokimi urzędnikami administracji carskiej, gubernatorami, admirałami, generałami, ministrami i dyplomatami. W annałach rosyjskiej nauki zapisane są nazwiska wybitnych matematyków, chemików, astronomów, prawników, lekarzy czy badaczy ogromnych rosyjskich przestrzeni. Friedrich Belstein, Karl Claus, Constantin Fahlberg, German Hess, Grigorij Fichtenholz i Aleksander Poehl to tylko niektórzy z licznych niemieckich luminarzy rosyjskiej nauki. Faktycznymi architektami wzrostu rosyjskiej potęgi w XVIII i XIX w. byli tacy ludzie jak Christoph von Medem, dyplomata o rodowodzie kurlandzkim, czy spokrewniony z jego rodziną Peter Ludwig von der Pahlen, jeden z głównych uczestników spisku przeciwko Pawłowi I, którego zabójstwo utorowało drogę do tronu Aleksandrowi I.
Niemcy odciskali swe piętno na najwyższym układzie władzy i kształtowali politykę personalną dworu petersburskiego. Byli wśród nich wielcy dyplomaci, np. współtwórca Świętego Przymierza Karl Robert Nesselrode czy minister Piotr Struve, oraz budowniczowie rosyjskiej potęgi militarnej, jak zasłużony w walce z armią Napoleona feldmarszałek Michał Barclay de Tolly, generał-gubernator Warszawy i Petersburga Friedrich von Buxhoeveden czy generałowie dowodzący armią rosyjską w I wojnie światowej: Paul von Rennenkampf, Siergiej Szejdeman i Paweł von Plehwe. Znamienne, że ich przeciwnikiem w bitwie pod Łodzią w 1914 r. była cesarska armia niemiecka dowodzona przez Augusta von Mackensena. W pamięci Polaków żyjących w zaborze rosyjskim niechlubnie zapisały się nazwiska kilku generałów-gubernatorów Kongresówki pochodzenia niemieckiego: Fiodora Berga, krwawego pacyfikatora powstania styczniowego, Pawła Kotzebue czy Antona von Essena zabitego przez bolszewików w 1919 r.
Niemcy byli także szefami rosyjskich rządów. W 1916 r. minister spraw zagranicznych Rosji Boris Stürmer został premierem dzięki protekcji Grigorija Rasputina. Oskarżony o germanofilię i zdradę, aresztowany po rewolucji lutowej, zmarł w kazamatach Twierdzy Pietropawłowskiej, zbudowanej w 1703 r. przez niemieckich inżynierów Piotra Wielkiego. Zresztą Stürmer nie był pierwszym rosyjskim dygnitarzem o niemieckim rodowodzie, który szpiegował na rzecz Niemiec. Generalnie jednak Rosjanie o niemieckich korzeniach w większości pozostawali wierni swojej rosyjskiej ojczyźnie. Nawet w końcowym okresie imperium Romanowów generałowie carscy pochodzenia niemieckiego, np. Wrangel czy Miller, do śmierci zaciekle walczyli z bolszewikami, broniąc starego porządku. Za ironię losu można uznać fakt, że to wywiad upadającego cesarstwa niemieckiego stał za wysłaniem w zaplombowanym wagonie kolejowym do Petersburga bolszewickiej zarazy, która miała zdziesiątkować naród rosyjski i zmienić mapę Europy i świata. I właśnie to wydarzenie stanowi sardoniczne podsumowanie dziwnej relacji Niemców i Rosjan, będącej mieszanką wzajemnego podziwu, lekceważenia, pogardy, podejrzliwości i ostatecznie nienawiści. Cóż więc przez wieki przyciągało Niemców na bezkresne przestrzenie Rosji? Być może, osiedlając się w tym kraju i służąc mu, odnajdywali tę samą prawdę, jaką zawarł w swoim wierszu Fiodor Tiutczew: „Umysłem Rosji nie zrozumiesz/ I zwykłą miarą jej nie zmierzysz/ Postać szczególną ona ma/ W Ruś można tylko wierzyć".
