Pierwsze z wydarzeń cofa nas do 3 maja 320 roku. To właśnie wtedy został odnaleziony krzyż, na którym zawisł Chrystus. Tę informację zawiera „Mszał rzymski”. Choć według „Leksykonu teologii i kościoła”, encyklopedii kościoła katolickiego, wydanego w 1891 roku, a firmowanego nazwiskami Wetzera i Weltego, data dzienna była nieco inna, bo 14 września, jakkolwiek tego samego 320 roku. Osobą, która krzyż odnalazła, oczywiście po wytrwałych poszukiwaniach, była matka cesarza Konstantyna Wielkiego – Helena. Nakazała ona zburzyć pogańską świątynię, prawdopodobne bogini Wenus, by przekopać się przez zwałowiska tak głęboko, by wreszcie szczęśliwie natrafić na grotę z grobami. W jej pobliżu znaleziono także krzyż z cedrowego drzewa, a właściwie trzy krzyże, co jest w świetle przekazu Nowego Testamentu jak najbardziej logiczne. Chrystus w Wielki Piątek miał przecież obok siebie dwóch innych towarzyszy. Problem, który krzyż był autentycznym krzyżem Chrystusa, rozwiązano również logicznie. Wszystkie trzy egzemplarze przyniesiono do śmiertelnie chorej kobiety, a tylko dotknięcie jednego z nich skutkowało ozdrowieniem niewiasty. Szczęście okazało się sprzyjać cesarzowej Helenie, gdyż przy okazji krzyża znaleziono także gwoździe. Od razu wywindowano je do rangi Świętych Gwoździ. Jeden z nich cesarz Konstantyn Wielki kazał wbić do swojego hełmu, drugi do uprzęży konia. Na pniu nakazał też cesarz wznieść (w Jerozolimie) kościół Zmartwychwstania i Krzyża Św. Zdeponowano tam część Świętego Krzyża, chociaż większy fragment imperator zabrał do Konstantynopola, gdzie trafił do świątyni Hagia Sophia. Później drogocenną relikwię przeniesiono do cesarskiego skarbca. W 614 roku kawałek jerozolimski uprowadził do Persji jej król Chosrau (Chosroes II). Cesarzowi Herakliuszowi udało się relikwię szczęśliwie odzyskać, jak podaje niezawodny „Leksykon teologii i kościoła”, w dniu 3 maja 628 roku, a podle „Mszału rzymskiego” 14 września 630 roku. Jednak w 1187 roku w bitwie pod Hattin w Galilei krzyż zaginął ponownie, tym razem „ostatecznie, po tym, jak biskup Betlejem nosił go jeszcze podczas bitwy” („Leksykon teologii i kościoła”). Na szczęście, jakby antycypując to nieszczęście, w rzeczonym 320 roku, odpiłowano mniejsze lub większe części Krzyża Chrystusowego i rozdzielono między szacowne kościoły i dostojne osoby. Dysponujemy świadectwami tego wydarzenia, które spisali wiarygodni ojcowie Kościoła (wielcy myśliciele wczesnego chrześcijaństwa): Cyryl Jerozolimski (zm. 386) i Jan Chryzostom (zm. 407). Część tych okruchów poszła w świat, trafiając w ręce równie zacnych monarchów, biskupów i klasztorów.
Drugie z wydarzeń, które kojarzą mi się jako historykowi z Wielkim Piątkiem w kościele katolickim, wiąże się topograficznie z francuską Tuluzą. Jakkolwiek uświęcony tradycją zwyczaj rozlał się w średniowieczu na całą chrześcijańską jeszcze Europę. Otóż w dniu śmierci Chrystusa jednego z Żydów, wytypowanego przez społeczność chrześcijańską miasta, zwlekano pod kościół i wymierzano mu tam policzek. O tyle jednak casus Tuluzy wyróżnia się na tle innych miast europejskich, gdyż dysponujemy stamtąd przekazem z roku pańskiego 883, informującym o reperkusjach, jaki ów powszechny w Europie zwyczaj wywołał. Otóż gmina żydowska Tuluzy zwróciła się do frankońskiego króla Karlomana, inkryminując chrześcijanom znęcanie się nad bliźnimi. Król zwołał synod w mieście i poświecił go tej interpelacji. Swą wiarę w sprawiedliwość Żydzi mogli sobie jednak darować. Podczas synodu arcybiskup Richard określił skargę Żydów wniesioną do króla jako obrazę Chrystusa, a obelgę wobec chrześcijan. Zarządził więc, by wyznaczony do spoliczkowania Żyd trzykrotnie musiał zawołać „Jest sprawiedliwe, by Żydzi musieli nadstawiać kark pod razy chrześcijan, gdyż nie chcieli się podporządkować Chrystusowi”.
