Zasady dotyczące funkcjonowania Niebieskiej Karty znajdziemy w Ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 10 czerwca 2010 roku. Z przepisów tych dowiemy się m.in. tego, że taką Kartę można założyć sprawcy dopuszczającemu się wielu rodzajów przemocy: fizycznej, psychicznej, seksualnej, ekonomicznej, naruszenia godności lub wolności, czy też przyczynienia się do cierpienia domowników w jakikolwiek inny sposób. Akt założenia Karty nie jest tożsamy z wszczęciem śledztwa przeciwko sprawcy, ale jej istnienie może posłużyć jako dowód w sprawie, która będzie toczyła się w przyszłości. Ponadto świadomość jej założenia może wywrzeć pożądany i korzystny wpływ na psychikę tyrana, motywując go do zaprzestania dalszego nękania rodziny w obawie przed konsekwencjami.
Bezwzględnie zwracającym w tej kwestii uwagę jest jednak zagadnienie braku obligatoryjnego przesłuchania nieletnich w rodzinie – a przecież dzieci stanowią grupę społeczną najmocniej narażoną na zjawisko przemocy domowej. Tymczasem zdaniem ustawodawcy jest to sprawa na tyle drugorzędna, że decyzję o niej mogą swobodnie podjąć zajmujący się konkretną rodziną urzędnicy. Taka forma przepisów to rażące nieporozumienie, które może stać się potencjalną przyczyną wielu tragedii. Nieuwzględnianie w dyskusji głosów najmłodszych, ignorowanie ich potrzeb oraz opinii jest jednym z nagminnych powodów, dla których o tak licznych dramatach dowiadujemy się wówczas, gdy na jakąkolwiek pomoc jest już za późno. Tak najprawdopodobniej wyglądała sytuacja zakatowanego Kamilka, który uciekał z domu kilkukrotnie. Nikomu z dorosłych, odpowiedzialnych za tę rodzinę ludzi nie przyszło do głowy dokładnie zbadać pobudek tak rozpaczliwych, powtarzających się reakcji dziecka. Mogę się założyć, że nikt nie przeprowadził z chłopcem rozmowy, uznając, iż 8-latek nie jest właściwym partnerem do dyskusji, a sprawę zamknie wizyta u jego „opiekunów” i ewentualne pogrożenie palcem. Jak to się skończyło – niestety wszyscy wiemy…
Na konieczność zmiany przepisów w tej materii wskazuje nie tylko logika, zdrowy rozsądek i poczucie sprawiedliwości zakładające wysłuchanie wszystkich stron, ale również wiążące Polskę prawo międzynarodowe. Obowiązek wysłuchania dziecka, o ile jest to możliwe ze względu na jego rozwój psychofizyczny, przewiduje także art. 12 Konwencji ONZ o prawach dziecka. Zgodnie z tym przepisem: „Państwa-Strony zapewniają dziecku, które jest zdolne do kształtowania swych własnych poglądów, prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach dotyczących dziecka, przyjmując je z należytą wagą, stosownie do wieku oraz dojrzałości dziecka”, zaś zgodnie z ust. 2 tego postanowienia prawo to rozciąga się na każde postępowanie sądowe i administracyjne dotyczące dziecka. A warto tutaj dodać, że w świetle prawa każde dziecko będące chociaż świadkiem przemocy, automatycznie uznawane jest również za jej ofiarę. Nie bez znaczenia jest także fakt, że to Polska – co możemy z dumą podkreślić – w roku 1978 zaproponowała Komisji Praw Człowieka ONZ uchwalenie przedmiotowej Konwencji i przedstawiła jej projekt, który był później dwukrotnie modyfikowany. Uchwalenie tej Konwencji jest zatem jedną z największych zasług, jakich dokonanie może przypisać sobie Polska w dziedzinie ochrony praw dzieci. Żenujące i kompromitujące jest zatem sabotowanie przepisów własnego dzieła, stanowiącego jedną z najważniejszych wizytówek naszego kraju w prawniczym świecie.
Dlaczego jeszcze warto wysłuchać dzieci? Bo w przeciwieństwie do większości dorosłych, cechuje je zazwyczaj tendencja do rozbrajającej, jakże cennej w takim przypadku szczerości. Oczywiście ten medal może mieć dwie strony. Dzieci faktycznie bywają szczere, ale miewają również skłonności do koloryzowania, naginania faktów, mylenia fikcji z rzeczywistością. Do takich zachowań mogą być skłonne zwłaszcza dzieci w różny sposób straumatyzowane lub zaburzone. Z takich względów nie wolno jednak rezygnować z niezwykle cennego materiału dowodowego, jakim jest zeznanie dziecka. Rola zweryfikowania autentyczności jego słów należy do psychologów i wysokiej klasy specjalistów, którzy ocenią, na ile dana relacja małoletniego brzmi wiarygodnie. Z tej też przyczyny w każdym przesłuchaniu dziecka powinien uczestniczyć psycholog, który nie tylko postara się o stworzenie mu bezpiecznych i przyjaznych warunków rozmowy, ale będzie mógł również na bieżąco weryfikować znaczenie wypowiadanych słów. Zwróćmy też uwagę na to, że sami dorośli bywają często niewiarygodni, a kłamać mogą z najróżniejszych pobudek: z chęci zemsty, wyrachowania, żądzy zysku, ze strachu... Ludzka inwencja nie ma tutaj granic. O złe intencje prędzej zaś należy podejrzewać dorosłych, aniżeli dzieci.
Wielki pedagog, humanista i niekwestionowany moralny autorytet doktor Janusz Korczak głosił:
– Dziecko ma prawo do posiadania własnego zdania. Ma prawo do szacunku.
Nie ma dzieci – są ludzie.
Są również przepisy, które wymagają pilnej korekty, aby lepiej zabezpieczać oraz realizować prawa dzieci. A zatem, ustawodawco – do dzieła.
