Wspomniane badanie zostało wykonane w marcu tego roku, a jego rezultaty wywołały trzęsienie ziemi. Nikt dotychczas nawet nie śmiałby podejrzewać AI o uleganie tendencjom mizoginistycznym, dlatego niezwłocznie przystąpiono do poszukiwań przyczyn tego niespodziewanego powiązania. Specjaliści rychło wysunęli sugestię, że są one związane z błędnym działaniem firm, które zajmują się tzw. dużymi modelami językowymi (LLM) pomagającymi „rozmawiać” sztucznej inteligencji z użytkownikami. Zaobserwowano bowiem, że firmy „zwykle przydzielały mężczyznom bardziej zróżnicowane stanowiska o wysokim statusie, takie jak inżynier, prawnik i lekarz, jednocześnie często spychając kobiety do ról tradycyjnie niedocenianych lub napiętnowanych społecznie, takich jak sprzątaczka, kucharka, a nawet prostytutka”. Z badania wynika też, że w treściach wyprodukowanych przez Llamę 2 (narzędzie podobne do ChataGPT) kobiety czterokrotnie częściej niż mężczyzn opisywano jako pracujące w gospodarstwie domowym.
Zagrożenie wynikające z tego zjawiska wcale nie jest drobne. W ten subtelny sposób kreowane są perspektywy postrzegania kobiet przez miliony osób na całym świecie, które później wyraźnie mogą rzutować na ich optykę rzeczywistości. Biorąc pod uwagę, w jak wielu rejonach na całym świecie nie tylko dyskryminacja kobiet, ale wręcz regularna przemoc wobec nich nadal jest na porządku dziennym, takie zdarzenia z udziałem AI absolutnie nie powinny mieć miejsca. One mogą bowiem sprzyjać utrwalaniu nierówności, dyskryminacji i stereotypizacji płci – a to z kolei prowadzić do nieszczęścia potęgowania różnych form przemocy wobec kobiet.
Ponadto zachowanie AI stanowi dowód na to, że fakt istnienia dyskryminacji kobiet nie jest „wymysłem feministek”, jak to czasem można usłyszeć ze strony przedstawicieli prawicy, lecz zupełnie realnym, wręcz namacalnym zjawiskiem. Skoro nawet inteligencja wykazywana przez urządzenie sztuczne, stworzone ręką człowieka, nie jest wolna od tendencji krzywdzącego szufladkowania jednostek według ich płci, to co ten fakt mówi o naszej (ludzkości) kondycji na tym polu?
Jak jednak możemy skutecznie doprowadzić do tego, żeby AI mówiła głosem równościowym, czyli nieprzechylonym na stereotypy „męskiego” lub „kobiecego” świata? Na dziś jednym z najlepszych sposobów walki z uprzedzeniami jest wspieranie i zachęcanie kobiet do rozpoczęcia i późniejszego kontynuowania kariery w dziedzinach STEM (nauki ścisłe, technologia, inżynieria i matematyka), bo to w tych sektorach nadal zdecydowanie dominują panowie. Kiedy te środowiska zostaną „zaludnione” również paniami, to z pewnością poprawi się także nastawienie wykazywane względem kobiet przez AI. W końcu sama sztuczna inteligencja jest dziełem programistów i badaczy z tych właśnie dziedzin. Można zatem oczekiwać, iż nie okaże się ona tym przysłowiowym złym ptakiem, który kala własne gniazdo.
Do tego sukcesu pozostaje jednak daleka droga. Według analiz z marca 2024 roku przygotowanych przez PwC (globalną sieć przedsiębiorstw świadczących usługi księgowe, audytorskie i doradcze) mniej niż jedna trzecia pracowników sektora technologicznego na całym świecie to kobiety, a w przypadku pracowników zajmujących się sztuczną inteligencją odsetek ten spada do zaledwie 22%. Równie niepokojącym faktem jest to, że kobiety stanowią jedynie 28% absolwentów studiów inżynierskich. Znamiennym pozostaje, że panie, które już zdołają przebić się przez to sito, stają się bardzo pożądanymi elementami w trybach firmowych maszyn. Dlaczego? To samo badanie PwC wskazuje bowiem, że kobiety zdobywające doświadczenie w branży technologicznej koncentrują się na budowaniu własnej kariery poprzez aktywne poszukiwanie możliwości uczenia się i rozwijania nowych umiejętności (65% w porównaniu do 57% w innych zawodach) oraz zdecydowanie częściej same zwracają się o opinie przełożonych, które można wykorzystać w celu poprawy własnych wyników (62% w porównaniu z 52%).
Kto zatem może podjąć się ambitnego zadania naprawienia tego stanu rzeczy? Ciężar odpowiedzialności spoczywa w pierwszej kolejności na liderach biznesu, którzy swoimi działaniami powinni wspierać proces angażowania kobiet w pracę w IT. Warto podkreślić, że wcale nie muszą robić tego bezinteresownie, bo na takim manewrze wiele oni sami zyskają, tworząc środowisko pracy przychylne kobietom, nie faworyzując przy tym żadnej z płci, otrzymają pełniejsze spektrum doświadczeń, które w pracy nad nowymi technologiami jest kluczowe.
Zainteresowanie problemem wykazała również Rada Europy, będąca najważniejszą europejską organizacją praw człowieka. Organ opublikował w marcu nowy dokument dotyczący strategii na rzecz równości płci na kolejne pięć lat. W dokumencie potwierdzono, że zaangażowanie państw członkowskich musi również dotyczyć równości w świecie technologii i należy wzmocnić wysiłki, aby wypełnić tę lukę.
Jedno jest pewne – jeśli już na tym wczesnym etapie zlekceważymy temat i nie nauczymy się wykorzystywać potencjału sztucznej inteligencji do niwelowania nierówności, w tym też właśnie nierówności płci i zapobiegania dyskryminacji, sztuczna inteligencja może stać się siłą, która utrwala i wzmacnia te patologie. A na tym nie powinno zależeć chyba nikomu, kto pragnie społeczeństwa nowoczesnego, sprawiedliwego, zdrowego i opartego na zasadach partnerstwa.
