Najstarsza zachowała się w jaskiniach lub głęboko pod ziemią. Wiadomo – deszcz, słońce i wiatr nie są dobrymi sojusznikami jej przetrwania. Niemniej chłonięcie sztuki na wolnym powietrzu to prawdziwy rarytas. Nie chodzi tylko o oglądanie piramid, katedr czy ruin zamków. Chodzi o takie zdarzenia, w których albo można partycypować, albo które można smakować. Pod koniec lutego i w pierwszej połowie marca miałem dwie takie okazje. Nie było to w zaśnieżonej zimnej Polsce, ale w tzw. krajach Ameryki Łacińskiej – w Kostaryce i Brazylii.
Najpierw słynny Envision Festival w Kostaryce, który odbywa się od 2011 r. Duża przestrzeń artystyczna wypełniona scenami (15 różnej wielkości), gdzie muzyka – ta na żywo i ta elektroniczna – nadaje miejscu wibracji. Gdzie wykłady (często interaktywne) nadają intelektualny smak debaty. Naprawdę dobrze i ciekawie. Można usłyszeć rockowe bity z Kalifornii, reggae z Ghany i niski głos Indian z amazońskiej dżungli, a także głos lekarza, który przebadał blisko 5 tys. osób spożywających marihuanę, i aktywistę, który wieszczy, co będzie po kapitalizmie. Nikt nikogo nie nagabuje, wszyscy – a jest ich 10–15 tys. – uczestniczą zgodnie ze swoim rytmem, zgodnie chowając się przed intensywnymi promieniami słońca. Przedział wiekowy to głównie 20–40 lat, ale i trochę lub znacznie starsi też się często zdarzają. To współczesna debata o świecie, współczesne spędzanie czasu w pięknych okolicznościach przyrody, z dużą dozą wolności i wyrażania swoich emocji – zarówno strojem, tańcem, ruchem, jak i partycypacją.
Foto: Grzegorz Hajdarowicz
Potem trafiłem do Brazylii, do znanego ogrodu botanicznego i parku sztuki Inhotim, w stanie Minas Gerais. Tu na obszarze około 150 hektarów zamożny przedsiębiorca Bernardo Paz, po dyskusji z artystami, najpierw założył ogród botaniczny, a następnie park sztuki. Wszystko powstało w latach 2006–2016. Aż w 23 galeriach, na polanach i w głębokiej dżungli, możemy znaleźć 100 z 500 zgromadzonych przez przedsiębiorcę dzieł sztuki. Galerie same w sobie to perełki architektury, a otoczenie roślin, wzgórz i wody dodaje im blasku. Możemy znaleźć rzeźby, instalacje muzyczne (np. głos Ziemi z głębokości 200 m), niebojące się kontrowersji krany czy dzbany z ludzką krwią, zdjęcia Indian z Amazonii sprzed wielu dziesięcioleci pod wpływem ayahuaski lub plac zabaw inspirowany zażywaniem kokainy. Jednym słowem mocno i zdecydowanie bez znieczulenia. W kontraście do bezkompromisowego przekazu – zadbane alejki i elektryczne pojazdy golfowe łączące różne zakątki dawnej plantacji. Co ciekawe, właściciel posadził na miejscu 1400 rodzajów palm z całego świata. Dzieje się tu dużo, na każdym kroku nie brakuje powodów do emocji i ekscytacji. W rekordowym 2019 r. miejsce odwiedzało średnio 3 tys. ludzi dziennie!
Oba miejsca powstały w ciągu ostatnich 20 lat. Dwa miejsca, dwa doświadczenia. Nieważne dla mnie są intencje, jak niektórzy mówią – pieniądze, odpisy podatkowe czy projekty deweloperskie. Liczy się efekt. Tak z emocji, ambicji, a może i chęci zysku dzieją się dwie ekspozycje – jedna co roku, druga przez cały rok. Dwie inspiracje do refleksji, do przeżywania swojego życia. To miejsca, gdzie sztuka nam towarzyszy, czasami bulwersuje, czasami olśniewa, ale jest i dodaje naszej egzystencji wartościowych bodźców. Przechodzimy kolejny etap procesu cywilizacji. Oby takich działań było więcej.
Viva Art! A jak na świeżym powietrzu, to jeszcze lepiej!
